Een sierlijk sprookje. Sylph Barrett en haar zinderende droomkunst
Een sierlijk sprookje
Sylph Barrett en haar zinderende droomkunst
De Leidse kunstenares Sylph Barrett lijkt weggelopen uit een film van Tim Burton.[1] Ze oogt zo etherisch dat de neiging moet worden onderdrukt om te kijken of haar schoenen wel met lood zijn verzwaard om te voorkomen dat ze in de wolken verdwijnt.[2]
Er was eens een meisje op de kleuterschool dat niet van de tekentafel viel te weerhouden, is een passende zin om dit artikel mee te beginnen. De juf probeerde me weleens naar andere tafeltjes te loodsen, maar dat liet ik niet gebeuren. Dat de nog (af en toe) naar de naam Sylvia Borreman luisterende latere artieste een kunstzinnige opleiding zou gaan volgen, zal destijds niemand hebben verbaasd.[3]
Kunst en literatuur
Tijdens haar studies aan die Haagse academies werden Delvaux, Dali en Magritte haar lievelingsschilders.[4] Mondriaan wil ik ook nog noemen, met name zijn schilderij Evolutie.[5] Algemener gesproken ontwikkelde ze een zwak voor het symbolisme, expressionisme en magisch realisme.[6]
Het is opvallend dat een aantal Leidse kunstenaars met de sticker magisch-realist kan worden beplakt, zoals Theo Lohman, Fred Hansen en Willem Breddels.[7] Vanzelfsprekend past Sylph Barrett ook in dit illustere rijtje!
Gedurende haar kunstonderricht nam Barrett tevens de tijd om zich te verdiepen in literatuur. Ze raakte verslingerd aan Nederlandse auteurs zoals Van Eeden, Adema van Scheltema en Gorter.[8]
Engelse schrijvers als Dickens, Austen en Carroll stalen echter haar hart.[9] Die literatuur raakte me. Ik had op jonge leeftijd al iets met Engeland gekregen. Als pubertje wist ik zeker dat ik er naartoe zou gaan. En Londen was mijn stad.
Londen
Na haar studies in Nederland vertrok Barrett naar Londen. Aldaar deed ze een vervolgopleiding aan de Heatherley School of Fine Art. Aan deze beroemde kunstacademie studeerden onder meer Burne-Jones, Rossetti en Millais.[10]
Ik ben verzot op het werk van Rackham die ik tijdens mijn opleiding in Engeland begon te bestuderen.[11] Deze kunstenaar verzorgde in het begin van de twintigste eeuw onder meer de illustraties voor een heruitgave van Alice’s adventures in wonderland.
Ik heb iets met de eerste decades van de twintigste eeuw, met name de roaring twenties.[12] Was er maar een tijdmachine waarmee ik even terug kon gaan naar die tijd. Wat zou het mooi zijn al die kunstenaars te kunnen spreken en aan het werk te zien!
The roaring twenties
Barrett ontwikkelde in die tijd een fascinatie voor kleding.[13] Ik werd zo nu en dan voor Fancy dress parties uitgenodigd. Ik hield ervan om op die feesten in Charleston stijl te verschijnen.
In de Engelse hoofdstad werd ze al gauw een vaste bezoeker van The Marquee.[14] In deze legendarische muziekclub debuteerde niemand minder dan David Bowie! Tegen het eind van de jaren zeventig werd deze club de bakermat voor new-wave en punk.
Ik heb daar ook een tijdje gewerkt. Het was de gemakkelijkste baan die ik ooit heb gehad. Ik moest er alleen op letten dat niemand stiekem naar binnen glipte.
Ik heb er The Lovin’ Spoonful en The Cure regelmatig zien optreden. Later heb ik daar ook mijn man ontmoet.[15] Met haar grote liefde zou ze uiteindelijk terugkeren naar Leiden.
Barrett probeerde destijds ook al aan animatiefilms mee te werken. In Londen ging ik vaak langs studio’s, waar de animatiefilms nog met de hand werden gemaakt. Het was dikwijls zonder resultaat, maar ik gaf de moed niet op. Dat haar doorzettingsvermogen tenslotte toch vruchten zou afwerpen, zal blijken tegen het eind van dit artikel.
Terug in Leiden
In Leiden ging Barrett snel op zoek naar een werkruimte. Ik leerde gelukkig Fred Hansen kennen en in zijn atelier mocht ik schilderen.[16] Toen ik op zijn atelier werkzaam was, maakte hij grote werken, vaak in pastelachtige kleuren. Surrealistisch en meestal heel spiritueel.
Volgens Barrett schilderden ze af en toe ook samen, vaak op muziek van de Carmina Burana.[17] Hij werkte soms nachtenlang door, alsof hij in trance was. Ik hou vooral van zijn meditatieve schilderijen. Die zijn van grote invloed geweest op mijn eigen ontwikkeling.
Beweging en kleur kenmerken het werk van Barrett. Ik hou erg van paars, zeegroen en blauw. Deze kleuren zie je geregeld terug in mijn schilderijen. Ik begin te werken zonder een vastomlijnd beeld. Ik wil er ook niet veel over nadenken. Het gebeurt terwijl ik schilder. Als mijn schilderijen worden begrepen is dat mooi, maar niet belangrijk.
Het belang van Egyptische en Japanse kunst in haar werk onderstreept ze. Ik heb geruime tijd prenten gemaakt naar Japans voorbeeld en misschien ga ik dit weer doen.
Als kind ging ze graag naar De Lakenhal om Het laatste oordeel van Lucas van Leyden te bewonderen. Leny Noyen is een Leidse kunstenares uit de huidige tijd waarvoor ze veel lof heeft.[18] Ik hou van haar portretten en haar menselijke figuren. Ook over de gebroeders Donker steekt ze de loftrompet.[19] Ik heb Gijs en zijn twee broers ooit samen zien schilderen in De Lakenhal. Dat was geweldig.
Animatiefilms
De schilderijen van Barrett vielen gaandeweg op menig expositie in Nederland te bewonderen. Ook oogstte ze lof als illustratrice van boeken zoals Lulu in Leiden. Een vrouwengeschiedenis (Aspekt, 2020). Bovendien wist de kunstenares haar talenten ook te verzilveren in animatie films. Zo werkte ze onder meer mee aan Back to the Inkwell van Bijlsma. In deze korte film uit 1992 wordt een tekenfiguurtje tot leven gebracht. Vanzelfsprekend vergt het heel wat inspanningen om dit figuurtje weer terug in de inktpot te krijgen.
Ook aan Dada (1994) van Kroon leverde Barrett een artistieke bijdrage. Dit geldt eveneens voor Holy smoke (2000) van de in Rennes geboren Renault.[20]
Animatiefilms uit de jaren dertig vind ik nog steeds heel mooi, zoals Betty Boop en Popeye. Maar ook Disneys Sneeuwwitje en de zeven dwergen blijf ik bijzonder vinden. Daarna liet de kunstenares met een glimlachje weten dat ze ook met plezier kijkt naar hedendaagse animaties als Wallace & Gromit en Shaun het schaap.[21]
Neo-realistische klassiekers en film noir
In haar persoonlijk leven zegt Barrett toch vooral een voorkeur te hebben voor neo-realistische films zoals Ladri di byciclette en La Strada.[22] Verder hou ik erg van film noir. The big sleep is een lievelingsfilm van me.[23] Maar ik ben geen femme fatale. Dat ben ik ook nooit geweest, voegde Barrett er vreemd gehaast aan toe.
In deze door Hawks gemaakte klassieker uit 1946 zijn Bacall en Bogart elkaars tegenspelers, waarbij Bacall de rol vervult van een uiterst verleidelijke vrouw. Een jaar tevoren was de actrice op eenentwintigjarige leeftijd in het huwelijk getreden met filmicoon Bogart. Vervolgens groeiden ze uit tot het onbetwistbare sterrenechtpaar van de Verenigde Staten.
The big sleep werd vanaf het begin gekritiseerd vanwege het nogal onbegrijpelijk verhaal. Voorts wemelde het in een aantal scènes van tegenstrijdigheden en cover-ups om censuur te voorkomen.[24]
De fameuze Amerikaanse filmcriticus Crowther omschreef Bacall in deze film bovendien als a dangerous looking female. Na dit bangelijk gejammer verzuchtte hij: she generates pressure.[25] En om zijn smart in de stijl van Schopenhauer te voltooien. Het ergste moet nog komen.[26]
Sprookjesbos en dansende elfjes
Momenteel werkt Barrett voor het Amsterdamse Eye Filmmuseum. Ik voer daar stills in en verwerk de persoonlijke correspondentie van belangrijke filmregisseurs. Natuurlijk is het boeiend om de handgeschreven brieven van Haanstra, Verhoeven en Rademakers te lezen, of de familiekiekjes van De la Parra te zien.[27]
Barrett benadrukt tevens de invloed van de natuur op haar werk. Het fijne is dat ik al in de vroege ochtend naar het museum ga. Om half zeven zit ik in de trein en geniet onderweg van de oranje en blauw-gele luchten. En soms hangt er mist boven het water en de weilanden. Dit natuurfenomeen dreef haar tot het maken van Magic wood with dancing fairies.[28]
Soms wordt op een erg grappige manier aan mij gevraagd of ik in een sprookjesbos woon. Ik hou van sprookjes. Ze inspireren me tot op de dag van vandaag. Ik genoot als kind al van werelden vol elven.
Het is geenszins mijn bedoeling mensen uit hun droom te halen. Want het is evident dat Barrett kleur en magie geeft aan kunst en leven. Niettemin leeft ze gewoon in Leiden.
Noten
[1] Weetjes over Barrett staan op http://www.deleidschemondialen.nl/leden/sylvia-sylph-barrett/; http://galeriecafeleidselente.nl/galerie/ http://galeriebeeldschoon.nl/de%20kunstenaars/sylph.html.
[2] Zie Miss Peregrine’s home for peculiar children. Burton 2016. https://nl.wikipedia.org/wiki/Miss_Peregrine%27s_Home_for_Peculiar_Children.
[3] Op 16-jarige leeftijd begon zij lessen te volgen in tekenen en schilderen. Jan Sierhuis en Nol Kroes waren onder meer haar docenten aan de Vrije Academie in Den Haag. Daarna volgde een 5-jarige studie aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, eveneens in Den Haag.
[4] https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Delvaux; https://nl.wikipedia.org/wiki/Salvador_Dal%C3%AD;
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Magritte.
[5] https://www.gemeentemuseum.nl/nl/collectie/evolutie;
https://historiek.net/de-amsterdamse-jaren-van-piet-mondriaan/22991/;
https://www.artsalonholland.nl/grote-meesters-kunstgeschiedenis/piet-mondriaan;
https://kunstvensters.com/2015/03/08/mondriaan-had-vaker-moeten-verhuizen/.
[6] https://nl.wikipedia.org/wiki/Expressionisme; https://nl.wikipedia.org/wiki/Symbolisme; https://nl.wikipedia.org/wiki/Magisch_realisme; https://nl.wikipedia.org/wiki/Magisch_realisme_(literatuur).
[7] Theo Lohman is in het bijzonder bekend is door zijn weergave van het afgebrande Leidse stadhuis. Zie: https://rkd.nl/nl/explore/artists/50631; https://www.kunstgalerie-arnold.nl/artist.asp?GroupID=532; Fred Hansen. Zie: https://leiden.courant.nu/issue/LD/1995-09-25/edition/0/page/11; https://kunstgaleriedebleyenhoeve.nl/Le-Marquis-Fred-Hansen; Willem Breddels. Zie: https://sleutelstad.nl/2007/03/24/leidse-kunstschilder-willem-breddels-vakman-en-filmster/.
In 2011 is een aantrekkelijke roman verschenen die deels in Leiden speelt, getiteld De denker en de droomster. Dit door Jongsma geschreven verhaal heeft overduidelijk magisch realistische kenmerken en bovendien wordt er heel wat af gedroomd! Een grapje uit dit verhaal wil ik de lezeres niet onthouden. “Je kent misschien wel het grapje waarbij de aarde tegen een andere planeet zegt: “Ik heb last van homo sapiens”, waarop die antwoordt: “Dat gaat vanzelf weer over.” Uit De denker en de droomster (Amsterdam 2011), pagina 101.
[8] https://nl.wikipedia.org/wiki/Frederik_van_Eeden_(schrijver); https://nl.wikipedia.org/wiki/Carel_Steven_Adama_van_Scheltema_(dichter); https://nl.wikipedia.org/wiki/Herman_Gorter; https://www.poezieverrijkt.nl/dichters/herman-gorter/. Gorter wist zijn socialistische gedachtengoed moeiteloos te verenigen met een huwelijk waarbij deze mannetjesputter er vele jaren twee minnaressen op na hield, om maar weer eens aan te geven dat leven en leer zelden hand in hand gaan.
[9] https://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Dickens; https://nl.wikipedia.org/wiki/Lewis_Carroll; https://nl.wikipedia.org/wiki/Jane_Austen.
[10] https://www.artbiogs.co.uk/2/schools/heatherleys-school-fine-art; https://en.wikipedia.org/wiki/Heatherley_School_of_Fine_Art; https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Burne-Jones; https://nl.wikipedia.org/wiki/Dante_Gabriel_Rossetti; https://nl.wikipedia.org/wiki/John_Everett_Millais.
[11] https://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Rackham.
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Roaring_Twenties.
[13] Myself with my own clothing. Deze kleding werd tentoongesteld op de tentoonstelling “Sixties” Tropen Museum Amsterdam 2015-2016.
[14] https://en.wikipedia.org/wiki/Marquee_Club.
[15] Conn Barrett! Behalve door zijn luitspel is hij ook enigszins bekend door zijn inventarisaties en foto’s van zandhagedissen in de Katwijkse duinen.
[16] https://leiden.courant.nu/issue/LD/1995-09-25/edition/0/page/11; https://kunstgaleriedebleyenhoeve.nl/Le-Marquis-Fred-Hansen#filter:de7f61b5ec5b603226e2a520ac4f8905; https://modernekunst.nl/product-categorie/kunstenaar/le-marquis-hansen/;
[17] https://nl.wikipedia.org/wiki/Carmina_Burana_(Orff).
[18] https://sleutelstad.nl/2013/02/24/veelzijdig-werk-van-leny-noyen-bij-ars/; http://www.denoyenseschool.nl/.
[19] https://nl.wikipedia.org/wiki/Aad_Donker; https://nl.wikipedia.org/wiki/Gijs_Donker; https://nl.wikipedia.org/wiki/Justus_Donker; https://www.trouw.nl/home/het-was-donker-in-het-paradijs~a88fcbbe/.
[20] https://wiki.beeldengeluid.nl/index.php/Back_to_the_Inkwell; https://rkd.nl/nl/explore/artists/8335; https://www.filmaffinity.com/en/film543658.html; https://www.imdb.com/title/tt0112773/; https://iffr.com/nl/personen/piet-kroon; https://www.lambiek.net/artists/k/kroon_piet.htm; https://fr.wikipedia.org/wiki/Piet_Kroon; https://www.imdb.com/name/nm0472248/bio; https://www.filmfestival.nl/en/archive/holy-smoke/; https://nl.wikipedia.org/wiki/Monique_Renault.
[21] https://en.wikipedia.org/wiki/Wallace_and_Gromit; https://nl.wikipedia.org/wiki/Shaun_the_Sheep_(televisieserie).
[22] https://nl.wikipedia.org/wiki/Ladri_di_biciclette; https://nl.wikipedia.org/wiki/La_strada.
[23] https://en.wikipedia.org/wiki/The_Big_Sleep_(1946_film).
[24] https://en.wikipedia.org/wiki/The_Big_Sleep_(1946_film).
[25] https://en.wikipedia.org/wiki/Bosley_Crowther; https://en.wikipedia.org/wiki/Lauren_Bacall; https://www.elle.com.au/celebrity/the-beauty-and-style-of-lauren-bacall-9414.
[26] https://www.utwente.nl/nl/sg/archief/2010-oud/schopenhauer/.
[27] https://nl.wikipedia.org/wiki/Bert_Haanstra; https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Verhoeven_(regisseur);
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fons_Rademakers; https://nl.wikipedia.org/wiki/Pim_de_la_Parra.
[28] Magisch bos met witte wieven. Engelse titel: Magic wood with dancing fairies.
An elegant fairy tale
Sylph Barrett and her sizzling dream art
The Leiden artist Sylph Barrett seems to have stepped out of a Tim Burton film.[1] She looks so ethereal that the urge to check whether her shoes are weighted with lead to prevent her from disappearing into the clouds, has to be suppressed.[2]
Once upon a time there was a girl in nursery school who could not be kept from the drawing board is a fitting sentence to start this article with. The teacher sometimes tried to guide me to other tables, but I did not let that happen. It will not have surprised anyone at the time that the future artist, who still (occasionally) goes by the name Sylvia Borreman, would follow an artistic education.[3]
Art and literature
During her studies at those academies in The Hague, Delvaux, Dali and Magritte became her favourite painters.[4] I would also like to mention Mondrian, especially his painting Evolution.[5] More generally, she developed a soft spot for symbolism, expressionism and magical realism.[6]
It is striking that a number of Leiden artists can be labelled magical realist, such as Theo Lohman, Fred Hansen and Willem Breddels.[7] Sylph Barrett naturally also fits into this illustrious list!
During her art education, Barrett also took the time to delve into literature. She became addicted to Dutch authors such as Van Eeden, Adema van Scheltema and Gorter.[8]
However, English writers such as Dickens, Austen and Carroll stole her heart.[9] That literature touched me. I had already developed a connection with England at a young age. As a teenager I knew for sure that I would go there. And London was my city.
London
After her studies in the Netherlands, Barrett left for London. There she continued her education at the Heatherley School of Fine Art. This famous art academy was home to Burne-Jones, Rossetti and Millais, among others.[10]
I am crazy about the work of Rackham, who I started studying during my education in England.[11] This artist provided the illustrations for a reissue of Alice’s Adventures in Wonderland at the beginning of the twentieth century.
I have a thing for the first decades of the twentieth century, especially the roaring twenties.[12] If only there was a time machine that would allow me to go back to that era. How wonderful it would be to be able to talk to all those artists and see them at work.
The roaring twenties
Barrett developed a fascination with clothing during that time.[13] I was invited to fancy dress parties every now and then. I loved to appear at those parties in Charleston style.
In the English capital, she soon became a regular visitor to The Marquee.[14] None other than David Bowie made his debut in this legendary music club! Towards the end of the seventies, this club became the birthplace of new wave and punk.
I also worked there for a while. It was the easiest job I ever had. I just had to make sure that no one sneaked in.
I saw The Lovin’ Spoonful and The Cure perform there regularly. Later, I also met my husband there.[15] She would eventually return to Leiden with her great love.
Barrett also tried to work on animated films at the time. In London, I often visited studios where the animated films were still made by hand. It was often without result, but I did not give up hope. That her perseverance would eventually bear fruit will become clear towards the end of this article.
Back in Leiden
In Leiden, Barrett quickly started looking for a workspace. Fortunately, I got to know Fred Hansen and I was allowed to paint in his studio.[16] When I worked there, he made large works, often in pastel colours. Surrealistic and usually very spiritual.
According to Barrett, they also painted together occasionally, often to music from the Carmina Burana.[17] He sometimes worked through the night, as if he was in a trance. I especially like his meditative paintings. They have had a great influence on my own development.
Movement and colour characterise her work. I really like purple, sea green and blue. You often see these colours in my paintings. I start working without a fixed image. I don’t want to think about it too much. It happens while I’m painting. If my paintings are understood, that’s nice, but not important.
She emphasises the significance of Egyptian and Japanese art in her work. I have been making prints based on Japanese examples for quite some time and perhaps I will do so again.
As a child she liked to go to De Lakenhal to admire The Last Judgement by Lucas van Leyden. Leny Noyen is a contemporary Leiden artist for whom she has much praise.[18] I love her portraits and her human figures. She also thinks highly of the Donker brothers. I once saw Gijs and his two brothers painting together in De Lakenhal. That was great.
Animation films
Over time her paintings were to be seen at many exhibitions in The Netherlands. She is also praised as an illustrator of books, suchs as Lulu in Leiden. Een vrouwengeschiedenis (Aspekt, 2020). Barrett has also managed to capitalize on her talents in animation films. She worked, for example, on Back to the Inkwell by Bijlsma. In this short film from 1992, a cartoon character is brought to life. Of course, it takes a lot of effort to get this character back in the inkwell.
Barrett also made an artistic contribution to Kroon’s Dada (1994). This also applies to Holy smoke (2000) by Renault, born in Rennes.[20]
I still find animated films from the thirties very beautiful, such as Betty Boop and Popeye. But I also continue to find Disney’s Snow white and the seven dwarfs special. The artist then added with a smile that she also enjoys watching contemporary animations such as Wallace & Gromit and Shaun the sheep.[21]
Neo-realist classics and film noir
In her personal life, Barrett says she has a preference for neo-realist films such as Ladri di biciclette and La Strada.[22] I also really like film noir. The big sleep is a favorite film of mine.[23] But I’m not a femme fatale. I never have been, Barrett added strangely hastily.
In this 1946 classic made by Hawks, Bacall and Bogart are each other’s opponents, with Bacall playing the role of an extremely seductive woman. A year earlier, the actress had married film icon Bogart at the age of twenty-one. They subsequently grew into the undisputed star couple of the United States.
The big sleep was criticized from the start because of its rather incomprehensible story. Furthermore some scenes were teeming with discrepansies and cover-ups to avoid censorship.[24]
The famous American film critic Crowther also described Bacall in this film as a dangerous looking female. After this fearful whining he sighed: she generates pressure.[25] And to complete his sorrow in the style of Schopenhauer. The worst is yet to come.[26]
Magic wood with dancing fairies
Barrett currently works for the Amsterdam Eye Film Museum. I enter stills there and process the personal correspondence of important film directors. Of course it is fascinating to read the handwritten letters of Haanstra, Verhoeven and Rademakers, or to see the family snapshots of De la Parra.[27]
Barrett also emphasizes the influence of nature on her work. The nice thing is that I go to the museum early in the morning. At half past six I am on the train and enjoy the orange and blue-yellow skies on the way. And sometimes there is mist above the water and the meadows. This natural phenomenon drove her to make Magic wood with dancing fairies.[28]
Sometimes I am asked in a very funny way whether I live in a fairytale forest. I love fairytales. They inspire me to this day. As a child I already enjoyed worlds full of elves.
It is by no means my intention to wake people from their dreams. It is evident that Barrett gives color and magic to art and life. Nevertheless, she simply lives in Leiden.