Barbara Stanwyck in Volendam

Een no-nonsense actrice in kort bestek

 

Ze werd wees op vierjarige leeftijd. Als tiener was verkrachting haar lot. Toen ze als showgirl werkte, drukte de beroemde bard Al Jolson een sigaret uit op haar bovenlijf omdat hij zich door haar afgewezen voelde. Tot overmaat van ramp werd ze gedurende haar eerste huwelijk geregeld afgerost door haar drankverslaafde echtgenoot.[1]

De in 1907 geboren actrice Barbara Stanwyck verafschuwde echter een cultivering van slachtofferschap. I hate whiners, liet zij zich een keer ontvallen. You have to fight life and make it work for you.[2]

Stanwycks streven naar privacy was ouderwets groot. Over haar persoonlijke geschiedenis sprak ze zelden tot nooit. Stanwyck keek in velerlei opzichten liever vooruit.

Een half uur voor het begin der opnames zat ze reeds op de set te wachten, trappelend van ongeduld. Haar arbeidsethos legde haar geen windeieren. In de jaren veertig groeide ze uit tot de bestbetaalde vrouw in de Verenigde Staten. Vervolgens kon zij zich op nog betrekkelijk jonge leeftijd al multimiljonaire noemen.

 

 

De moordlustigste femme fatale van Hollywood

Op vijftienjarige leeftijd werd Stanwyck lid van The Ziegfeld Follies, een uitermate prestigieus dansgezelschap.[3] Daarvoor had zij haar geld verdiend als inpakster, telefoniste en showgirl.

Omstreeks 1929 verhuisde ze met haar echtgenoot, de komiek Frank Fay, naar Hollywood. Aldaar groeide ze gaandeweg uit tot een femme fatale die elke inktzwarte fantasie overtrof.

In 1944 vertolkte ze haar eerste femme noir rol in Double indemnity.[4] Met haar personage had ze aanvankelijk veel moeite. Ze vreesde namelijk dat het spelen van zo’n doortrapte en moordzuchtige vrouw haar imago blijvend zou beschadigen.

Are you a mouse or an actress? Deze vraag stelde regisseur Billy Wilder toen ze haar bezwaren met hem besprak. Well, I hope I’m an actress, zei Stanwyck. Then do the part, zo hield de cineast haar voor.[5] Haar optreden in Double indemnity leidde uiteindelijk tot een Oscarnominatie voor beste actrice.

Het was een jarenlange wens van Stanwyck om in een film van Fritz Lang te spelen. Toen ze de hoofdrol in de noir Clash by night (1952) door deze gelouterde regisseur kreeg aangeboden, aarzelde ze geen seconde.[6]

Een boeiende bijkomstigheid is dat een van haar medespeelsters luisterde naar de naam Marilyn Monroe. Aangezien het legendarisch geworden sekssymbool bepaald niet uitblonk in punctualiteit leidde dit regelmatig tot conflicten met de uiterst perfectionistisch ingestelde maker van Metropolis. Stanwyck wist evenwel bijzonder professioneel het verhitte geruzie tussen de regisseur en de prille diva te sussen.

 

Vijf keer Frank Capra en andere drama’s

In de jaren dertig acteerde Stanwyck onder meer in rolprenten van Cecil B. DeMille en King Vidor. Met laatstgenoemde regisseur maakte ze Stella Dallas (1937), een verhaal over een ietwat vulgaire moeder die zich zeer onzelfzuchtig opoffert voor haar dochter zodat zij in hogere sociale kringen kan leven. Een Oscarnominatie voor beste actrice werd het resultaat.[7]

Stanwyck schitterde, tot en met de Tweede Wereldoorlog, vooral in drama’s van Frank Capra. In vijf van zijn films vertolkte ze de hoofdrol. De regisseur was vol lof over de jonge actrice. She doesn’t act a scene, she lives it, liet hij ooit weten.[8]

In Capra’s meesterwerk Meet John Doe (1941) verbeeldt ze een zeer bedrieglijke journaliste die een zwerver (Gary Cooper) gebruikt om de verkoopcijfers van haar krant omhoog te jagen.[9]

Niemand minder dan de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt was erg enthousiast over Capra’s rolprenten. Zo vond hij de wijze waarop deze cineast de manipulatieve rol der media in beeld bracht realistisch en erg indrukwekkend.

 

Een onderschatte comédienne

Als comédienne was Stanwyck bijkans onnavolgbaar.[10] In 1935 diende Red salute, een nu zo goed als vergeten rolprent, in zekere zin als vingeroefening. In deze door Sidney Lanfield geregisseerde komedie speelt Stanwyck een generaalsdochter die verliefd is op een revolutionaire student die zijn toehoorders voorhoudt dat om iets nieuws op te bouwen eerst de oude orde moet worden afgebrand.

Uiteindelijk komt het in deze film toch nog goed. De revolutiepreker wordt als een agent van een vreemde mogendheid het land uitgezet. Godlof heeft het door Stanwyck vertolkte personage haar geluk dan al bij een andere jongeman gevonden.[11]

In The lady Eve (1941) konden bioscoopbezoekers Stanwyck bewonderen als oplichtster. Haar acteerprestatie in dezen wordt door sommigen tot de beste uit de geschiedenis van Hollywood gerekend. Henry Fonda had in deze door Robert Preston vervaardigde film vol uiterst gevatte dialogen de eer haar tegenspeler te zijn.[12]

Ball of fire (1941) leverde haar wederom een Oscarnominatie op.[13] Gary Cooper was in deze komedie van Howard Hawks haar voornaamste tegenspeler. In deze rolprent verbeeldt Stanwyck een nachtclubzangeres waar een aantal hooggeleerde heren verliefd op geraken.

 

Haar grote liefde: de western

Westerns lagen haar na aan het hart. Gedurende haar gehele carrière vertolkte ze rollen in dit genre.[14] California (1947) werd, in financiële zin, haar succesvolste western. Ray Milland vervulde hierin de mannelijke hoofdrol. In deze liefdesgeschiedenis spelen op de achtergrond de stichting van de staat Californië en de beruchte (negentiende-eeuwse) gold rush.[15]

Mogelijk is Cattle queen of Montana (1954) haar bekendste western geworden omdat hierin haar tegenspeler Ronald Reagan was, de latere president van de Verenigde Staten.[16]

De laatste western waarin ze optrad, is Forty guns (1957). In deze film van Samuel Fuller weigerde de gecontracteerde stuntvrouw een bepaalde scène. Ze vond die namelijk veel te gevaarlijk. Ik doe het wel, zei Stanwyck. De bijna vijftigjarige actrice kwam er met wat builen en schrammen vanaf en werkte na deze scène gewoon weer verder.[17]

Na Stanwycks overlijden in 1990 werd haar as uitgestrooid boven het gebied waar ze de meeste westerns had gespeeld. Op haar verzoek werd van een kerkdienst afgezien. De filmster had weinig affiniteit met georganiseerde godsdienst, ook al geloofde ze wel in God.

 

Leeftijdsdiscriminatie te Hollywood!

Vermoedelijk kreeg ze vanwege haar gevorderde leeftijd vier jaar lang geen filmrol aangeboden. Althans, dit is de uitleg die Stanwyck hieraan gaf.[18] Om deze reden werd ze als TV-actrice actief. Met name door haar rollen in series als Bonanza, The big valley, Dynasty en The thorn birds werd ze door het grote publiek op handen gedragen.

Op Stanwycks bovenstaande uitspraak valt wel iets af te dingen, zonder overigens haar claim wezenlijk in twijfel te willen trekken. In de jaren zestig werd ze gevraagd om naast Elvis Presley de hoofdrol te spelen in Roustabout, een muziekfilm van John Rich.[19]

Haar laatste speelfilm werd The night walker (1964). Een hoofdrol hierin was weggelegd voor haar voormalige echtgenoot Robert Taylor. In deze door William Castle geregisseerde horror movie speelt Stanwyck een vrouw die aan nachtmerries lijdt.[20]

Nadien kreeg ze, tot haar ziekelijk getob begon, aanbiedingen om in TV-films en talloze series te spelen. Dat ze dit op gezette tijden weigerde, valt goed te begrijpen.

Vanaf het begin der jaren zestig kreeg ze diverse eerbewijzen, zoals een ere-Oscar, Emmy’s en Golden globes. Uit handen van de pas gekozen gouverneur van Californië, Ronald Reagan, ontving ze in 1966 een prijs die ontegenzeggelijk erg veel voor haar betekende. Dit was The screen actors guild award.[21]

 

Stanwycks streven naar privacy

Haar persoonlijk leven verliep zonneklaar wat minder succesvol. In 1935 zette ze achter haar rampzalige relatie met Fay eindelijk een punt. [22]

Met haar (in 1932) geadopteerde zoon Dion had ze weinig contact. Na een leven in internaten en chique scholen trad hij als negentienjarige in militaire dienst. Daarna heeft hij zijn moeder nimmer nog gezien of gesproken. Stanwyck had namelijk totaal geen behoefte meer aan een ontmoeting met hem en volhardde hierin tot haar dood.

Dankzij haar buurman en zakenpartner Zeppo Marx leerde ze in 1936 Robert Taylor (via een blind date) kennen.[23] Deze universitair opgeleide acteur was vier jaar jonger dan zij. Hij was een absoluut groentje in de filmwereld. Naar eigen zeggen schoolde Stanwyck hem evenwel met alle liefde bij.

In 1939 traden ze met elkaar in het huwelijk. Dit geschiedde deels op aandrang van Taylors filmbedrijf. De bovenbazen waren bevreesd voor imagoschade van hun held omdat hij het hield met een vrouw zonder getrouwd te zijn. Als dit uitlekte naar de pers zou dat slecht uitpakken voor de acteur waarmee ze een langdurig contract hadden afgesloten.[24]

 

Een uitgestelde huwelijksreis

Op 17 maart 1947 werd Hollywoods glamourstel welkom geheten te Amsterdam. Ze kwamen met de auto uit Brussel en hadden een barre tocht door sneeuw en ijs doorstaan. De verzamelde vaderlandse pers werd vanzelfsprekend welwillend door hen te woord gestaan.

Dit is een verlate huwelijksreis, had Stanwyck eerder al laten weten. Daarbij bracht ze uitgekiend naar voren dat haar man geruime tijd in het Amerikaanse leger had gediend.[25]

De filmsterren, die in het luxueuze hotel des Pays Bas verbleven, prezen de energieke wederopbouw van Nederland. Wel verbaasden zij zich over de vele producten die op de bon waren. Om deze reden moest Taylor, voor zijn doen, bijvoorbeeld met weinig kaas genoegen nemen.

Op de vraag of het stel ook samen in films had gespeeld reageerde Stanwyck gevat. Twee. Maar ze waren verschrikkelijk slecht. Ik hoop dat u ze niet gezien heeft. [26]

Stella Dallas noemde ze haar beste film. Opmerkelijk is dat Wilders Double indemnity door de actrice buiten beeld werd gehouden. Toch heeft met name haar rol in deze film noir Stanwyck een enkele reis naar de eeuwigheid opgeleverd.

Volendam

Ik wil mijn vrouw morgen Volendam laten zien. Dit vertelde Taylor vervolgens in de lounge van hun hotel. Een journalist bracht daarna het vorige bezoek van de acteur in herinnering. Toentertijd werd de man bestormd door tientallen meiden. Deze uitzinnige fans trokken vervolgens alle knopen van zijn jas en namen die mee als souvenirs.[27]

Taylor werd door een journalist vol ontzag als de opvolger van Rudolf Valentino omschreven.[28] Laatstgenoemde filmster leidde echter in seksuele zin wel een veel heftiger leven dan Taylor.

Een journalist liet in diens artikel de lezers weten dat een zeer progressief belastingstelsel de Verenigde Staten typeerde. Het leven van een filmster viel zijns inziens in financiële zin daarom niet mee! [29]

Het uiterlijk van de filmgoden uit Hollywood bleef de Hollandse journalisten bezig houden. Robert heeft de neiging dik te worden, merkte Stanwyck op. Maar we moeten als acteurs op ons figuur letten. Daarom eten we geen gebak en gebruiken we geen suiker in de koffie.

Je moet er iets voor over hebben om filmster te zijn, verzuchtte vervolgens een verslaggever van De Waarheid, een communistische krant in die tijd.[30]

Desbetreffende verslaggever zal mogelijk niet op de hoogte zijn geweest van het manifest dat Taylor en Stanwyck in 1944 hadden ondertekend. Hierin werd het uitdragen van Amerikaanse waarden in de filmindustrie te Hollywood bepleit. Onder meer Frank Capra, Cecil DeMille, Ginger Rogers, Gary Cooper en Irene Dunne hadden dit manifest ondertekend.

Ook de schrijfster Ayn Rand had haar naam eronder gezet. Deze Russin van geboorte had als volwassene haar heil in de Verenigde Staten gezocht. In 1947 publiceerde ze de Screenguide for Americans.[31] Daarbij gaf ze een onderbouwing aan voornoemd manifest. Rand wees op het belang van individualisme. Collectivisme leidde in haar ogen tot racisme en middelmatigheid. Ze vond het een horreur om het individu te zien verdwijnen in een ongedifferentieerde, nietszeggende groep. Zij koesterde de uniciteit van het individu en vreesde collectivistische constructies die de maatschappij zouden verdelen. Het primaat van de groep betekende, naar haar idee, het einde van een authentiek en zeer persoonlijk leven.

Rand was doodsbang voor het communisme en drong er bij regisseurs op aan totalitair geregeerde landen niet te idealiseren. De Sovjet-Unie wordt (namelijk) geregeerd door een wrede despoot. In haar tijd was dat Stalin. Over de goelags in die periode was toen nog niet zoveel bekend. [32]

Bepaalde Oostbloklanden verboden in reactie alle films der ondertekenaars van het manifest. In het jaar waarin het glamourstel Volendam bezocht, ging Roemenië bijvoorbeeld hiertoe over.[33]

 

Een passie voor knappe jongemannen

Hollywood beschouwt dit huwelijk als bijzonder goed. Op zich is het heel bijzonder als een filmhuwelijk binnen acht jaar niet wordt verbroken, vervolgde de journalist van De Noord-Ooster, een Groningse krant.[34]

Of dit zo achteraf als desinformatie moet worden geduid, is zeker een terechte vraag. Taylors affaires met Ava Gardner en Lana Turner waren geenszins geheim gebleven in Tinseltown. Bovendien vertelden deze filmgodinnen er met de Amerikaanse pers erg openlijk over!

Of Stanwyck haar huwelijkstrouw wel serieus nam, is lastig te zeggen. Dat de echtelieden elkaar echter zelden zagen, kan onmogelijk worden betwijfeld. Van gemeenschappelijk interesses was nauwelijks sprake. Taylor was het liefste buiten en jaagde graag (op dieren). Stanwyck leefde daarentegen voornamelijk voor haar werk.[35]

In 1950 ging Hollywoods droomkoppel uit elkaar. Een jaar later werd door de rechter de definitieve scheiding uitgesproken. Stanwyck kreeg de villa toegewezen en mocht (tot haar dood) jaarlijks vijftien procent van Taylors inkomsten tegemoetzien. Alleen bij hertrouwen zou ze dit recht verspelen.

In 1952 begon ze een vier jaar durende geheime affaire met de pas tweeëntwintig jaar geworden acteur Robert Wagner.[36] Ook daarna zouden erg knappe jongemannen haar bijzonder blijven inspireren.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Noten

[1] Zie V. Wilson, A life of Barbara Stanwyck. Steel true 1907-1940 (New York 1913) 432.

[2] Zie http://www.classicmoviehub.com/blog/a-life-of-barbara-stanwyck-steel-true-1907-1940-interview-with-author-victoria-wilson/. Wilson, A life of Barbara Stanwyck, 203.

[3] Zie https://allthatsinteresting.com/ziegfeld-follies-photos.

[4] Zie https://www.slashfilm.com/909150/the-greatest-femme-fatales-in-movie-history/; https://www.solzyatthemovies.com/2020/07/13/double-indemnity-set-standard-for-film-noir/.

[5] Zie E. Smith, Starring Miss Barbara Stanwyck (New York 1974) 170.

[6] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Clash_by_Night.

[7] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Stella_Dallas_(1937_film).

[8] Zie https://themotionpictures.net/2013/07/17/frank-capra-and-barbara-stanwyck-cinematic-dream-team/.

[9] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Meet_John_Doe.

[10] Zie http://thefilmexperience.net/blog/2020/4/12/barbara-stanwyck-comedy-goddess.html.

[11] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Red_Salute_(1935_film).

[12] Zie https://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-the-lady-eve-1941.

[13] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Ball_of_Fire.

[14] https://www.imdb.com/list/ls002365822/.

[15] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/California_(1947_film).

[16] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Cattle_Queen_of_Montana.

[17] Zie https://mepassions.com/2022/05/29/western-roundup-forty-guns-1957/. https://www.imdb.com/title/tt0050407/.

[18] Zie Smith, Starring Miss Barbara Stanwyck, 265.

[19] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Roustabout_(film). https://www.elvis.com.au/presley/why-roustabout-remains-a-cult-classic.shtml.

[20] Zie https://en.wikipedia.org/wiki/The_Night_Walker_(film).

[21] Zie Smith, Starring Miss Barbara Stanwyck, 322-323.

[22] Zie Wilson, A life of Barbara Stanwyck, 463.

[23] Marx en Stanwyck bezaten samen een paardenfokkerij. Zie Wilson, A life of Barbara Stanwyck, 569.

[24] Zie https://www.youtube.com/watch?v=hcVReznipwg.

[25] Zie https://youtu.be/FCd7ZF7WrnM ‘Barbara Stanwyck and Robert Taylor interview in Engeland (1947)’.

[26] Zie https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=barbara+stanwyck&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=2%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C1947%7C&facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&page=1&coll=ddd&identifier=MMKB19:000079066:mpeg21:a00020&resultsidentifier=MMKB19:000079066:mpeg21:a00020&rowid=3.

[27] Een vergelijkbaar voorval vond plaats tijdens een bezoek van Taylor aan New York (1936). Bij de ingang van een theater werd hij door uitzinnige fans belaagd. Zijn das werd van zijn nek getrokken, de knopen en zakken van zijn jasje werden afgerukt. Maar liefst vijftien politieagenten moesten hem tegen honderden vrouwen beschermen die om een handtekening smeekten. Zie Wilson, A life of Barbara Stanwyck, 509.

https://www.openbeelden.nl/media/1253980/Aankomst_van_Robert_Taylor#share

[28] Zie https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=barbara+stanwyck&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=2%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C1947%7C&facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&page=1&coll=ddd&identifier=MMKB19:000079066:mpeg21:a00020&resultsidentifier=MMKB19:000079066:mpeg21:a00020&rowid=3.

[29] Zie https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=barbara+stanwyck&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=2%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C1947%7C&facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&page=4&coll=ddd&identifier=KBNRC01:000046564:mpeg21:a0027&resultsidentifier=KBNRC01:000046564:mpeg21:a0027&rowid=4.

[30] Zie https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ddd:010852313:mpeg21:a0049.

[31]

 

[32] In Actrice Barbara Stanwyck. Een politiek incorrecte powervrouw wordt dit thema zeer uitgebreid besproken. Zie Bühne Powervrouwen. Dorian d’Oliveira. Najaar 2022.

[33] Zie https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=barbara+stanwyck&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=2%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C1947%7C&facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&page=2&coll=ddd&identifier=MMKB27:017811122:mpeg21:a00048&resultsidentifier=MMKB27:017811122:mpeg21:a00048&rowid=3.

[34] Zie https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=barbara+stanwyck&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=2%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C1947%7C&facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&page=2&coll=ddd&identifier=MMVEEN01:000084427:mpeg21:a0003&resultsidentifier=MMVEEN01:000084427:mpeg21:a0003&rowid=2.

[35] Regisseur Jacques Tourneur zei ooit dit over Stanwyck: But I can tell you that Barbara is one hell of a hard worker, an artisan, a driver. She lives only for two things, and both of them are work. Zie Smith, Starring Miss Barbara Stanwyck, 279.

[36] Zie https://youtu.be/d4NUdLmTHv8  Robert Wagner on his love affair with Barbara Stanwyck; https://www.detroitnews.com/story/entertainment/books/2017/01/02/; https://www.goodreads.com/work/quotes/4256443-pieces-of-my-heart-a-life.