Met de bandeloze filmster Louise Brooks in de achtbaan
De diva met de dutch bob
Met de bandeloze filmster Louise Brooks in de achtbaan
Het was haar grote droom om een vermaard danseres te worden. Op uiterst jonge leeftijd wist ze dit verlangen al te verwezenlijken. Actrice werd ze daarentegen eerder bij toeval en zonder innerlijke overtuiging. Haar nu wereldberoemde rol in Die Büchse der Pandora accepteerde ze voornamelijk vanwege de hieraan verbonden trip naar Europa.[1] Dat deze door Georg Pabst geregisseerde film haar onsterfelijk zou maken, kan Louise Brooks onmogelijk hebben voorzien.[2] Bovendien is het zeer de vraag of ze ooit de eeuwigheid heeft nagejaagd.
Een flitsende start
Brooks werd in 1906 geboren te Cherryvale, een kleine stad in Kansas. Haar vader was een succesvolle advocaat, die opging in zijn werk. Haar moeder leefde voor de kunst en schijnt te hebben gedacht dat haar vier kinderen zichzelf wel zouden opvoeden.
Na verloop van tijd verhuisde het gezin naar het in dezelfde staat gelegen Wichita. Brooks woonde daar in een uit veertien kamers bestaande woning. Gaandeweg verzakte de fundering aan de rechterzijde meer dan twintig centimeter. Dit werd geweten aan het feit dat aan die kant talloze zwaarwichtige pillen stonden over Amerikaans recht.
Overal in het huis vielen boeken aan te treffen, zelfs in de kelder. John Stuart Mill, Charles Darwin en Mark Twain werden zodoende vertrouwelingen van de toekomstige actrice.
Het is zonneklaar dat Brooks voorliefde direct uitging naar de dans. Hierin werd ze vanaf haar tiende jaar dan ook onderwezen. Na ouderlijke toestemming mocht ze in 1922 naar New York om zich aan te sluiten bij de Denishawn Company, waarvan ook de jonge Martha Graham deel uitmaakte.
The Ziegfeld Follies
In New York raakte ze bevriend met Barbara Bennett, een toneelspeelster in spe.[3] Tijdens bezoekjes aan haar ouderlijk huis leerde Brooks ook de zusjes Joan en Constance kennen.
Joan schitterde in de jaren veertig als donkerharige femme fatale in verschillende door Fritz Lang vervaardigde rolprenten.
Constance wist eveneens een indrukwekkende loopbaan als actrice op te bouwen. In het begin van de jaren dertig was ze niet alleen de best betaalde filmster van Hollywood, maar ook de populairste.[4]
Na een vechtpartij met Ruth St. Denis, de oprichtster van eerder vermeld dansgezelschap, werd Brooks ontslagen.[5] Al gauw werd ze lid van George White’s Scandals en vervolgens van de Ziegfeld Follies. Met deze prestigieuze danstroep trad ze op in het Amsterdam Theatre te New York.[6]
Het is zo goed als zeker dat Barbara Bennett in dezen het nodige voor haar wist te regelen.[7] Op advies van haar hartsvriendin verhuisde Brooks naar het befaamde Algonquin hotel in de verwachting aldus invloedrijke mensen te ontmoeten.
Daar werd ze evenwel vliegensvlug weer uitgegooid vanwege het dragen van een te korte, roze jurk. Enkele weken later overkwam Brooks in een ander hotel iets vergelijkbaars doordat ze op haar balkon in een flinterdunne pyjama allerlei lichaamsoefeningen had gedaan.
Bennett introduceerde haar in een coterietje van (Wall Street) bankiers en andere machtige figuren waardoor Brooks, naar eigen zeggen, voor het eerst in haar leven kostbare kleding kon kopen.[8]
Deze voorkeur voor miljonairs heeft Brooks haar leven lang behouden, ook al bespotte ze de cultuurloosheid van deze dienaren van Mammon.
Hollywood
Mogelijk mede door haar werkzaamheden bij de Follies kreeg ze als negentienjarige contracten aangeboden door twee filmmaatschappijen. Na enig dubben koos ze voor een verbintenis van vijf jaar met Paramount, ook al had Walter Wanger erop aangedrongen dit niet te doen.
Deze fameuze filmproducent had ze in New York (via Barbara Bennett) leren kennen. Daarna hield ze er met de tycoon een jarenlange knipperlicht-affaire op na.
Midden jaren dertig raakte deze mogol in de ban van Joan Bennett, met wie hij in 1940 in het huwelijk trad.[9] Brooks zelf trouwde in 1926 met filmregisseur Edward Sutherland.[10]
Dit weerhield haar geenszins om haar vrijzinnige levensstijl vrolijk voort te zetten. Als trofeeën reeg ze haar minnaars, en ook enkele minnaressen, aaneen. In een aantal aan haar gewijde biografieën wordt hierover met begrijpelijke graagte geschreven. Ook haar werkzaamheden als (naakt)model spreken menigeen tot de verbeelding.
Ondanks haar bandeloze levenslust en gebrek aan zelfdiscipline slaagde Brooks erin een aantal films te maken. Wat betreft haar gang naar de Olympus werd A girl in every port (1928) de belangrijkste.[11] Deze door Howard Hawks geregisseerde rolprent trok vooral in Europa veel bioscoopbezoekers, waaronder Pabst.
Al enige tijd was deze gelauwerde cineast op zoek naar een hoofdrolspeelster voor zijn nieuwe film. Meer dan tweeduizend kandidates had hij inmiddels voor die rol afgewezen. Maar nu had hij zijn ideale actrice eindelijk gevonden en zodoende nam hij contact op met Brooks filmmaatschappij.
Ongeacht het feit dat ze nog nooit van deze regisseur had gehoord, honoreerde ze zijn aanbod om de hoofdrol te spelen in Die Büchse der Pandora. Dit geschiedde op advies van miljonair George Marshall, waarmee ze gedurende haar (inmiddels ontbonden) huwelijk een affaire had gekregen.[12]
Deze Amerikaanse zakenman hunkerde namelijk naar een vakantie in het Avondland en daar was Brooks ook wel voor te vinden. Vol levenslust vertrok de toen eenentwintigjarige Brooks met haar minnaar per boot naar Europa.
Die Büchse der Pandora
Medio oktober 1928 werd Brooks met haar beminde in het Berlijnse Eden hotel ondergebracht. Na een paar vrije dagen begonnen ook voor haar de filmopnames.
Nadat haar amant naar Parijs was vertrokken, verbood Pabst zijn hoofdrolspeelster het onafgebroken nachtbraken.[13] Ook greep hij de flessen alcohol uit haar handen die ze steevast naar de set meenam. Mede daardoor werd het mogelijk de rolprent in slechts vijf weken tijd af te ronden.[14]
Eind januari 1929 vond de première plaats in de hoofdstad van de Weimarrepubliek. Recensenten waren bepaald niet kwistig met lof. Bovendien werden er fikse morele bezwaren geventileerd.[15]
Ditzelfde overkwam een kwart eeuw eerder Frank Wedekind, de schrijver van de toneelstukken waarop Pabst zijn film had gebaseerd. Deze auteur werd tot zijn dood geteisterd door allerlei beschuldigingen over het zedeloze karakter van zijn werk. Censuur dreigde voortdurend en daarom werden zijn toneelwerken in besloten kring uitgevoerd om strafrechtelijk gedoe te ontlopen.[16]
Het verhaal is naar huidige maatstaven nauwelijks schokkend te noemen. Want wie maakt zich nog druk om een vrouw (Lulu) die tegen betaling de liefde bedrijft en daarna met een schatrijke man in het huwelijk treedt? Tijdens een handgemeen met haar echtgenoot schiet ze hem ongewild dood en vlucht vervolgens met zijn zoon, die ook verliefd op haar is, naar Engeland.
Om daar wat geld te verdienen gaat ze tippelen en ontmoet (op Kerstavond) Jack the Ripper.[17] Deze klant heeft geen geld bij zich, maar in een goedhartig gebaar zegt ze: kom maar mee. Ik vind je aardig. Hoe het verhaal eindigt, laat zich moeilijk raden.
Sommige filmrecensenten verweten Brooks dat ze niet kon acteren. Ook werd haar een uitermate oppervlakkige uitstraling verweten. Tilly Newes, de weduwe van Frank Wedekind, sprak in de media evenwel erg lovend over de acteerprestatie van Brooks.[18]
Newes zelf had deze rol op de bühne in besloten gezelschap talloze malen vertolkt. Nadat haar man was overleden, en het stuk plots zonder restricties mocht worden opgevoerd, deed ze dit ook in voor iedereen toegankelijke uitvoeringen. Door deze rol werd ze (vooral) in Duitsland beroemd als toneelspeelster. Het is niet voor niets dat haar autobiografie (1970) Lulu, die Rolle meines Lebens als titel meekreeg! [19]
Ook Pabst vertelde aan journalisten dat Brooks acteerprestaties formidabel waren en dat ze bovendien haar collega’s geweldig wist te inspireren.[20] Deze bewieroking bleek echter niets anders dan een vruchteloze bezwering, want de kritiek op Brooks bleef.
Tot overmaat van ramp werd de film in een aantal landen op grond van zedeloosheid verboden, waaronder Nederland.[21]
In onder meer Frankrijk en Engeland werd er driftig in geknipt en hele verhaallijnen veranderd, met de kennelijke bedoeling ongewenste gedachten en gevoelens bij de bioscoopbezoekers te voorkomen. Ook in de Verenigde Staten verdween een derde van de film in de prullenbak om het delicate bewustzijn van de kijkers te ontzien.
In genoemde landen was de rolprent overigens slecht kortelings in roulatie om daarna razendsnel uit beeld te verdwijnen. Pas in de jaren vijftig werd Die Büchse der Pandora in zijn originele staat hersteld en als meesterwerk bejubeld.
Sommige toonaangevende scribenten over deze film wijzen merkwaardigerwijs vooral op de overgang naar de sprekende film, waardoor er voor het bezoeken van deze zwijgende film weinig tot geen animo was. Dit laatste zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld, maar een volledige verklaring is het zeker niet.
Brooks trekt alle registers open
Ondanks dit echec werd Brooks gevraagd voor de hoofdrol in Prix de beauté.[22] Deze film moest in Parijs worden opgenomen. En derhalve vertrok de flappergirl weer uit New York, waarnaar ze was teruggekeerd, en nam wederom de boot naar Europa.
Een van de producers van deze rolprent was Pabst, die bovendien gedeeltelijk verantwoordelijk was voor het scenario. Aangezien de filmfinanciering uiterst moeizaam verliep, ging Brooks naar Berlijn om daar in de tussentijd (met Pabst) Tagebuch einer Verlorene te maken.[23]
Volgens filmhistorica Lotte Eisner las Brooks op de set een boek van de filosoof Schopenhauer.[24] Aanvankelijk duidde Eisner dit als een goedkope publiciteitsstunt, maar gaandeweg de jaren vijftig begon ze de filmster te bewieroken als een erudiete vrouw die niet paste in het platte Hollywood.
Enig voorbehoud van een op het geestelijk leven gerichte Brooks is niettemin op zijn plaats. Want de filmgodin liet ooit in een essay weten dat ze (als actrice) nog nooit een script had gelezen. In het gezelschap van de met Pabst bevriende schrijver Heinrich Mann schijnt ze zich te hebben verveeld. Het feit dat Brooks enigszins belezen was, valt evenwel niet te ontkennen.[25]
Eind 1929 ging Tagebuch einer Verlorene in première. Met een beetje meer liefde zou deze wereld er veel beter aan toe zijn, is de suikerzoete slotzin van dit verhaal. In veel landen ging de rolprent niet eens in roulatie. De weinige besprekingen ervan waren afwijzend, met neerbuigende uithalen naar Margarete Böhme’s roman waarop het filmscenario was gebaseerd.
Brooks las nooit recensies en zal van dit alles weinig tot niets hebben meegekregen. Ze vertrok na de opnames gelijk naar Parijs om onder leiding van de Italiaanse regisseur Augusto Genina de hoofdrol te vervullen in Prix de beauté, want de financiering ervan was eindelijk rond.
Brooks speelt hierin een typiste (Lucienne) die aan een schoonheidswedstrijd meedoet en tot Miss Europa wordt gekroond. Haar jaloerse echtgenoot probeert daarna de schoonheidskoningin in de traditionele rol van huisvrouw te persen. Lucienne is echter verguld geraakt met haar roem en kiest voor de vrijheid. Haar man verdraagt dit niet en schiet zijn geliefde dood en hiermee eindigt de film.
Prix de beauté wordt soms bezongen als een (pre-)feministisch verhaal. Of aldus deze rolprent in een momenteel dominante ideologie wordt gepropt, is ter beoordeling aan de lezeres. Zeker is wel dat Genina tien jaar later naam maakte met een aantal fascistische propagandafilms ten faveure van zijn vaderland.
In zijn memoires vertelt deze regisseur dat Brooks dagelijks uit haar hotel werd gehaald en naar de set werd gedragen. Daar zette men haar op een stoel en voorzag het fuifnummer van make-up. Na het spelen van een scène greep ze gelijk naar de fles en viel vervolgens weer in slaap. Net voor de allerlaatste scène van Prix de beauté schijnt de actrice plotseling zoek te zijn geraakt. Terstond werd de politie gewaarschuwd en uiteindelijk wist men de filmster in een villa te vinden waar ze haar zoveelste roes lag uit te slapen. [26]
Haar vrije tijd spendeerde Brooks veelal in Joe Zelli’s nachtclub.[27] Ook met Pabst is een keer naar deze uitspanning gegaan. Dit uitje eindigde, na wat ingewikkeld gedoe, in haar hotelkamer. Aldaar besloot ze de beroemde cineast te verblijden met wat ze achteraf de beste seksuele performance van haar leven zou noemen. Volgens de diva was haar minnaar de volgende ochtend so pleased that he couldn’t see straight. De gehuwde filmmaker bedelde terstond om een affaire, maar daaraan had de actrice geen behoefte.
In een enkele jaren voor haar dood geschreven brief zegt ze in Parijs het gelukkigst te zijn geweest. Door de taalkloof hoefde ze namelijk zelden tot nooit gevoelens en gedachten te delen.[28]
Van filmgodin naar werkloos actrice
Na haar terugkeer in Hollywood bleek er voor Brooks weinig emplooi meer te zijn. Waarschijnlijk stond ze bij velen te boek als moeilijk, zo niet onmogelijk, om mee te werken.
Bovendien had ze volgens haar biografen veel vijanden gemaakt met haar scherpe, zeer persoonlijke opmerkingen die ze in haar essays als een blijk van waarheidsliefde serveert.
Doorgaans wordt bij dit alles vergeten dat Brooks drie Europese films waren geflopt, of niet eens in de Verenigde Staten in roulatie waren gegaan!
Zonder overdrijving kan worden gesteld dat haar loopbaan als Amerikaanse actrice ernstig werd beschadigd door de mislukking van haar Europese avontuur. Haar echec in het Avondland zal zonder twijfel haar verwording in Hollywood hebben bespoedigd, want ze kon zich in positieve zin nergens op beroepen!
In 1931 vertolkte ze slechts enkele kleine rollen in nu totaal vergeten films. Een jaar later werd Brooks, die haar impulsieve en extravagante manier van leven onverminderd had voortgezet, bankroet verklaard. Vervolgens verdween de actrice jarenlang van het toneel. Ze danste af en toe en zal, evenals vele van haar landgenoten, vermoedelijk geruime tijd werkloos zijn geweest.
Haar levensgevoel wist Brooks decennia nadien raak te formuleren. Huizen, jachten, auto’s of dure feesten. Dat alles was slechts een aanloopje. Het draaide allemaal om seks.[29]
Met Tallulah Bankhead was ze in het begin van de jaren dertig goed bevriend geraakt. Daarom was Brooks geregeld te vinden op de extravagante seksfeesten van deze actrice. Om het feestelijk samenzijn nog wat meer glans te geven liet de gastvrouw soms flinke aantallen zeelui opdraven.[30]
Beiden gingen ook samen graag op avontuur. Zo besloten ze op een avond naar een bar te gaan met de bedoeling een zwarte man op te pikken voor een ménage à trois. Deze ervaring leek hen bepaald niet voor herhaling vatbaar. Blijkbaar bezaten deze vrijgevochten vrouwen toch teveel standsbesef en traditioneel kleurgevoel, iets dat destijds de southern belles zo kenmerkte.
Naast hun evidente losbandigheden wisselden ze ook graag oneliners uit. Zo verwijst Brooks in een van haar essays naar Bankheads uitspraak: I only became a lez because I needed publicity. I had to get a job.[31]
Deze cynische, wereldwijze houding schemert ook door in Brooks boutade: Love is a publicity stunt. Volgens haar was het bedrijven van de liefde niets meer dan een tijdpassering, wachtend op een telefoontje van de filmmaatschappij.[32]
Ogenschijnlijk tussen de bedrijven en boutades door trouwde ze met miljonair Deering Davis. Na vijf maanden verliet ze hem, zonder enige tekst of uitleg.[33]
Als figurante duikt Brooks omstreeks 1936 weer op in een film waarin Cary Grant de hoofdrol speelde. Daarna vervulde ze nog enkele bescheiden rollen in ronduit onbenullige films.
Haar laatste optreden als actrice was in Overland stage raiders, een rolprent uit 1938.[34] Omdat de hoofdrol was weggelegd voor de toen nog betrekkelijk onbekende John Wayne is deze film niet in het afvoerputje van de geschiedenis terecht gekomen.
Ballroomdansen
Een door Brooks eind jaren dertig opgerichte dansstudio in Los Angeles ging door financieel wanbeheer al snel failliet. Daarom vertrok ze in de loop van 1940 naar Wichita.
In een autobiografisch essay schrijft ze dat ze in haar ouderlijk huis eindeloos heeft staan boenen, bij wijze van boetedoening. Niettemin publiceerde ze in genoemd jaar ook haar eerste boek, getiteld The fundamentals of good ballroomdancing.[35]
Het copyright hiervan bezat haar broer Theo, die waarschijnlijk met het schrijven ervan heeft geholpen. Brooks lievelingsbroer bleef zijn hele leven als journalist werken in Kansas. Tijdens diens (terminale) ziekbed, in het begin der jaren tachtig, brak de diva (pas) met hem.
In haar nieuwe woonplaats begon Brooks een studio waarbij ze zelf ook danste en danslessen gaf. Haar terugkeer naar Kansas en het openen van een dansstudio aldaar was iets waarvoor haar moeder zich diep schaamde.[36]
Deze onderneming eindigde wederom in een mislukking, mede vanwege de Amerikaanse deelname aan de Tweede Wereldoorlog. Daardoor moesten jonge mannen hun huiselijke haard verlaten om in het leger dienst te doen. En derhalve was het voor hen niet langer mogelijk om danslessen te volgen bij de gewezen filmgodin.
Brooks cultuurminnende ma nam het haar dochter tevens kwalijk dat ze niet (meer) was getrouwd en, de later als racistisch bestempelde, miljonair Marshall had laten schieten.[37] Volgens de gezaghebbende biografie van Barry Paris moeten er vele heftige ruzies hebben gewoed in Brooks ouderlijk huis.[38]
Ondertussen dronk de diva stevig door. Ook in erotisch opzicht bleef ze onverminderd haar gewoonten trouw. Een keer werd ze gearresteerd vanwege het verrichten van seksuele handelingen in het openbaar. Louise is the cross I have to bear, liet haar moeder in die periode veelvuldig weten.[39]
Na het zowaar bijna drie jaar in Wichita te hebben volgehouden, vluchtte Brooks naar New York en zette daar enkele jaren haar vertrouwde leven in hotelkamers voort.
Parfumverkoopster, roddeljournaliste en courtisane
Voor een mislukte actrice van zesendertig is het vak van callgirl de enige manier om in New York flink geld te verdienen. Dit schreef Brooks cynisch en erg teleurgesteld in een autobiografisch essay.[40]
Nochtans is ze ook enige tijd werkzaam geweest als roddeljournaliste en parfumverkoopster in een chique zaak.
Naast haar seksverslaving en alcoholisme begon ze ook slaappillen in aanzienlijke hoeveelheden te slikken om de werkelijkheid enigszins dragelijk te houden.
Een jaar of vijf schijnt ze te hebben geleefd als courtisane. Gedurende die periode werd ze onderhouden door drie mannen die met elkaar gemeen hadden dat ze zichzelf miljonair mochten noemen. Ondanks herhaalde huwelijksvoorstellen, weigerde de diva met een van hen te trouwen.[41]
Terwijl Brooks als grande horizontale door het leven trok, publiceerde Eisner haar L’Écran démoniaque (1952) en wijdde lovende woorden aan de actrice. Bovendien benadrukte ze het belang van Die Büchse der Pandora.[42] Of de lof van Eisner van invloed is geweest op de wederopstanding van Brooks is lastig beoordelen.
Het is zonder meer opmerkelijk dat Brooks werd herontdekt gedurende het decennium waarin voluptueus gevormde godinnen, met doorgaans platinablonde haren, vanuit Hollywood de wereld bestierden. Wellicht werden het lichaam en de kleding van Brooks niet langer door deugneuzen als uitdagend en immoreel ervaren. De aandacht ging immers plots uit naar andere vrouwelijke kenmerken, die ook in de publiciteit veel verhitte reacties opleverden.
Twee vrij jonge filmhistorici raakten niettemin verslingerd aan Brooks en begonnen haar als actrice en model te bewieroken. Een van hen was Henri Langlois die in het midden der jaren vijftig te Parijs een tentoonstelling organiseerde waarbij het gezicht van Brooks symbool stond voor de geschiedenis der cinema.[43]
Een paar maanden na desbetreffende tentoonstelling in Parijs ontdekte filmhistoricus James Card toevallig Brooks in een morsig hol te New York. Card was verbouwereerd, want hij dacht dat de diva al lang was overleden!
Razendsnel regelde hij voor de filmgodin een verhuizing naar Rochester, waar hij als rolprent-conservator dienst deed. Dit gebeurde in de hoop dat ze door geriefelijkere omstandigheden aan haar memoires of filmessays zou gaan werken.[44] Aldaar kreeg de getrouwde Card overigens een langdurige relatie met de drankzuchtige diva.
In die periode behoorden ook de vele financiële zorgen van Brooks, na een evidente bedelbrief van haar, eindelijk tot het verleden. William Paley, de bovenbaas van CBS, had zijn vroegere minnares een maandelijkse toelage toegezegd die ze tot haar dood mocht ontvangen. De enige gestelde voorwaarde was dat ze moest gaan schrijven en haar mecenas nimmer mocht noemen.
Schrijfster
Zonder de mogol van CBS inderdaad te vermelden, ging Brooks zowaar schrijven. In het essay Kansas to New York herdacht ze haar in 1958 overleden vriendin Barbara Bennett.
Volgens Brooks had Bennett carrière gemaakt met haar heftige, soms zeer destructieve emoties. Alleen haar dood, achieved in her fifth suicide attempt, could be termed a success.[45]
Twintig jaar lang verschenen haar artikelen in toonaangevende vaktijdschriften.[46] In 1982 werden een aantal essays van haar gepubliceerd onder de titel Lulu in Hollywood. Onder meer de Amerikaanse romancier John Updike sprak in lovende bewoordingen over Brooks schrijfstijl.[47]
In de jaren zeventig gingen een aantal interviewers op bedevaart naar Rochester om daar de godin te interviewen, want zelf kwam ze al jarenlang de deur niet meer uit.
Naar aanleiding van zijn gesprekken met de filmster schreef toneelregisseur Kenneth Tynan in The New Yorker (1979) een geruchtmakend artikel, getiteld The girl in the black helmet.[48] Volgens hem was Brooks een hedoniste, zonder ook maar de minste wroeging. Hij omschrijft haar als de zuiverste genotzoekster die hij ooit had ontmoet.
Op deze visie valt echter wel iets af te dingen. De opmerkelijke zelfkritiek van de diva, haar gedurige twijfel en het boenen als boetedoening in haar ouderlijk huis zijn geenszins uitingen van een ongecompliceerde hedoniste. In een brief uit 1976 zegt ze dat ze zich als kind al verloren voelde.
Haar jaren in Hollywood ervoer ze als een gruwelijke nachtmerrie. Ze droomde aldoor verdwaald te zijn in een groot hotel waar ze haar eigen kamer niet kon vinden. Daarbij werd ze gepasseerd door de andere gasten die haar zagen noch hoorden. Mijn leven was niets, zo besluit ze desbetreffende brief.[49]
Haar broer Theo vertelde ze in alles gefaald te hebben. Verder valt in verschillende essays van haar te lezen dat ze zich als sociaal wezen mislukt achtte. Bovendien liet ze, twee huwelijken en talloze minnaars ten spijt, tegen het einde van haar leven weten nooit van iemand gehouden te hebben.[50]
In gesprek met Schopenhauer op de Olympus
Na haar dood in 1985 werd Brooks terstond onsterfelijk. Een gestage stroom artikelen en biografieën over haar kwam op gang die tot aan de dag van vandaag voortduurt.[51]
Als ode aan Brooks werd in 1987 door een parfumfabrikant LouLou op de markt gebracht. De zangeres van goth-band Siouxsie and the banshees kopieerde de looks van Brooks.[52]
In het begin van de jaren negentig produceerde new wave band OMD de cd Pandora’s box.[53] Daarna valt Brooks niet meer uit de popmuziek weg te denken. Onder meer Rufus Wainwright, Lou Reed (met Metallica) en Gosta Berling brachten een hommage aan de filmster.
Ook in de literatuur wordt Brooks met graagte vermeld. Willem Hermans laat in zijn roman De heilige van de horlogerie een femme fatale opdraven die als twee druppels water lijkt op de veelbesproken diva.[54]
De Canadese schrijfster Janet Munsil kwam in 1995 met het toneelstuk Smoking with Lulu.[55] Nadien is dit stuk veelvuldig ten tonele gebracht, in deze eeuw ook geregeld in het Verenigd Koninkrijk. De Amerikaanse Laura Moriarty publiceerde in 2012 The chaperone. In deze roman staan de tienerjaren van Brooks centraal. Zeer recent werd dit verhaal verfilmd.[56]
In de wereld der cinema zijn er diverse verwijzingen naar Die Büchse der Pandora en Louise Brooks. In een verhaallijn uit Paul Austers Lulu on the bridge (1998) is een vrouwelijke regisseur op zoek naar de hoofdrolspeelster voor Die Büchse der Pandora.[57]
Quentin Tarentino’s oorlogsfilm Inglourious bastards (2009) bezit diverse knipoogjes naar Pabst. Tevens is er een speelse verwijzing naar een roemruchte uitspraak van Langlois. Deze filmhistoricus reageerde ooit uiterst getergd op de vraag waarom hij geen bekendere actrice als gezicht voor zijn tentoonstelling had benut. Geen Garbo. Geen Dietrich. Er is alleen Louise Brooks, zo hield hij de vragensteller belerend voor.[58]
Brooks is tevens een grote inspiratiebron voor tekenaars. Dit begon al in 1929 met de strip Dixie Dugan. Vanaf de jaren zestig ging ook de Italiaanse striptekenaar Guido Crepax gretig gebruik maken van Brooks. Na het overlijden van de filmgodin was het vooral Ricky Geary die haar met zijn strips weer nieuw leven inblies.[59]
Eisner heeft een belangrijke rol gespeeld om Brooks op de Olympus te krijgen. Deze in Duitsland geboren schrijfster schiep een meeslepend beeld van een belezen actrice die ontembaar bleek voor de bovenbazen in Hollywood.[60] Dankzij de uitgave van The haunted screen (1969) kon ook het Engelstalige publiek eindelijk kennis maken met haar bespreking van Brooks, waarbij de diva een mirakel wordt genoemd.[61]
Twee jaar tevoren publiceerde Eisner het artikel Meetings with Pabst. Hierin komt ze terug op het feit dat de filmster op de set Schopenhauer las. Het is evident dat dit gegeven een onuitwisbare indruk had gemaakt op deze gepromoveerde en statusgevoelige kunsthistorica.[62]
In zijn werk benadrukt Schopenhauer de noodzaak om uit de tredmolen der begeerten te stappen. De vraag of dit voor stervelingen is weggelegd, is ter beantwoording aan de lezeres.
De later heilig verklaarde Augustinus bad in zijn hoedanigheid als vrouwengek dagelijks om vergeving. Wel besloot hij zijn gebed met de woorden: Verlos mij, Heer, maar nu nog niet.[63]
De rooms-katholieke kerk mag met enig recht een traditionele ladder naar de eeuwigheid worden genoemd. Met deze geloofsvereniging kreeg Brooks in de jaren vijftig een langdurige affaire.
Toch lijkt er bij de filmster het persoonlijke te hebben gedomineerd, inbegrepen het feit dat een jonge priester met haar naar bed wilde. Overigens eindigde haar spirituele vrijpartij met het Vaticaan een tiental jaren later met geruzie en ontbinding.
De Amerikaanse cineast Woody Allen liet ooit in een interview weten geen onsterfelijkheid door zijn werk na te streven. Hij vertelde gewoon heel oud te willen worden.[65]
Brooks wordt in haar hoedanigheid als actrice soms de exaltatie van het moment genoemd. Ook in haar leven lijkt het ogenblik altijd voorrang te hebben gehad boven wat dan ook, inbegrepen de onvergankelijkheid. De diva wilde, evenals Groucho Marx, ten diepste nergens bij horen.[64] Het valt geenszins uit te sluiten dat ze een niet aflatende vendetta tegen zichzelf voerde, alles ondermijnend wat ze eerder had opgebouwd.
Hoog gezeten op de Olympus zal Brooks zich nu, in haar gesprekken met Schopenhauer, ongetwijfeld verbazen over haar leven en haar lot als eeuwig cultuuricoon.
Noten
[1] Diverse essays, artikelen en blogs zijn gewijd aan Die Büchse der Pandora. Thomas Elsaesser publiceerde in 2000 een boeiend essay, getiteld Lulu and the meter man: Louise Brooks, G.W. Pabst and Pandora’s Box. Zie: T. Elsaesser, Weimar cinema and after. Germany’s historical imaginary (New York 2008) pagina 259-292. Zie ook https://www.enotes.com/topics/g-w-pabst/critical-essays/criticism; https://www.nyfa.edu/student-resources/gw-pabst-case-study-creating-drama-without-dialogue-cinematography/; http://silentfilm.org/archive/pandoras-box-2012; http://filmint.nu/?p=1547 (D. Callahan, Louise Brooks: The Martyrdom of Lulu); https://www.criterion.com/current/posts/458-opening-pandora-s-box; https://www.researchgate.net/publication/317349146_Lulu_in_Rochester_Louise_Brooks_and_the_cinema_screen_as_a_tabula_rasa;
A. Kapse, Die Büchse der Pandora/Pandora’s Box (1929) Routledge encyclopedia of film.
Leonelli, The myth of Lulu (and the men who created it) (1993).
Zie ook het diepgaand essay Die Büchse der Pandora. Een onthullende film van de kameleontische Georg Wilhelm Pabst. Dorian d’Oliveira, Bühne nummer 13 (2020).
Pamela Hutchinson heeft in 2017 zelfs een veelgeprezen boek laten verschijnen over desbetreffende verfilming van Pabst. Zie: http://louisebrookssociety.blogspot.com/2017/08/a-peak-at-pamela-hutchinsons-new-book.html.
Die Büchse der Pandora is slechts een muisklik verwijderd voor degenen die deze film in zijn geheel willen zien. Zie: https://youtu.be/Hb90s1UNybI.
[2] Brooks speelde in vierentwintig films een rol(letje). Zeven ervan worden als verloren beschouwd.
De diva heeft twee boeken geschreven, namelijk The fundamentals of good ballroomdancing (1940) en Lulu in Hollywood (1982). Tevens zijn er allerlei essays, artikelen en brieven van haar bewaard gebleven. Zie http://www.pandorasbox.com/biblio/writings.
Een aantal van haar brieven zijn verschenen in Dear Stinkpot. Jan Wahl en Louise Brooks, Dear Stinkpot. Letters from Louise Brooks (2008).
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Barbara_Bennett.
[4] Joan Bennett is met name beroemd geworden door Fritz Langs films noir Woman in the window en Scarlet street. Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Joan_Bennett; https://en.wikipedia.org/wiki/Constance_Bennett; http://flickchick1953.blogspot.com/2014/07/the-bennett-sisters-it-runs-in-blood.html.
[5] https://www.factinate.com/people/facts-louise-brooks/. Dit voorval wordt door Paris in diens gezaghebbende biografie niet als feit opgevoerd.
[6] Paris, Louise Brooks, pagina 91.
[7] Barbara Bennett en Louise Brooks deelden veel, waaronder hun liefde voor het ballroomdansen. Hetzelfde geldt voor hun drankverslaving. Meer over Bennett staat op: https://www.imdb.com/name/nm0071601/bio.
[8] https://mistressmanifesto.blogspot.com/2014/02/barbara-bennet-introduced-louise-brooks.html.
[9] Joan Bennett leerde Walter Wanger goed kennen in het midden der jaren dertig. In 1940 trad ze met hem in het huwelijk. L. Brooks, Lulu in Hollywood (New York 1982) pagina 17.
[10] In het jaar van hun huwelijk regisseerde Sutherland zijn vrouw in It’s the old army game. Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/A._Edward_Sutherland.
[11] https://en.wikipedia.org/wiki/A_Girl_in_Every_Port_(1928_film).
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/George_Preston_Marshall.
[13] Mr. Pabst and Lulu in: http://www.psykickgirl.com/lulu/pandl.html.
[14] Zie interview van Louise Brooks met Richard Leacock en Susan Steinberg Woll op: https://youtu.be/02xMWmc64ps.
[15]https://www.imdb.com/title/tt0018737/reviews; https://www.theguardian.com/film/2018/may/30/pandoras-box-review-gw-pabst-louise-brooks.
[16] https://librivox.org/pandoras-box-by-frank-wedekind/; https://de.wikipedia.org/wiki/Erdgeist_(Wedekind).
[17] Het valt allerminst uit te sluiten dat Jack the Ripper een Nederlandse zeeman was. Een andere opmerkelijke veronderstelling is dat deze moordenaar een vrouw is geweest, met als voornaam Jacqueline.
Zie: https://www.rtlnieuws.nl/buitenland/artikel/3847281/jack-ripper-was-nederlandse-zeeman-die-zeker-vier-moorden-pleegde; https://www.ad.nl/bizar/seriemoordenaar-jack-the-ripper-was-een-vrouw~ab8a09e2/.
[18] https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ddd:010659524:mpeg21:a0281.
[19] https://de.wikipedia.org/wiki/Tilly_Wedekind.
[20] https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ddd:010012320:mpeg21:a0104.
[21] Lulu werd in 1930 verboden door de Nederlandse filmkeuring. Zie: https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ddd%3A010212928%3Ampeg21%3Aa0010 en https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ddd%3A010013208%3Ampeg21%3Aa0250.
Over de rol der censuur aangaande de films van Pabst zie: http://www.peterbosma.info/?p=blog&blog=100.
[22] Zie: http://silentfilm.org/archive/prix-de-beaute.
[23] Zie: https://de.wikipedia.org/wiki/Tagebuch_einer_Verlorenen_(1929). Ook in Nederland besteden bloggers nog steeds aandacht aan deze klassieker, zoals te lezen valt op: http://www.peterbosma.info/?p=blog&blog=100 en https://ronnydeschepper.com/2015/08/08/vandaag-25-jaar-geleden-overleed-louise-brooks/.
[24] Paris, Louise Brooks, pagina 302.
[25] Paris, Louise Brooks, pagina 293.
[26] http://silentfilm.org/archive/prix-de-beaute.
[27] Wie meer wil weten over deze uitspanning, zie: http://guttedarcades.blogspot.com/2012/07/zellis-club-paris.html.
[28] R. Jaccard (red), Louise Brooks. Portrait of an anti-star (Londen 1988), pagina 144.
[29] I am uncontrollably cruel. Deze opmerkelijke uitspraak van Brooks wordt aangehaald in een boeiend artikel dat door slechts een keer te klikken, direct kan worden gelezen! Zie: https://observer.com/2006/12/briefly-a-movie-actress-still-a-potent-sex-symbol-2/.
[30] http://aanirfan.blogspot.com/2019/05/louise-brooks.html.
[31] Paris, Louise Brooks, pagina 419.
[32] https://roguesandvagabonds.wordpress.com/2016/02/09/love-is-a-publicity-stunt-and-making-love-after-the-first-curious-raptures-is-only-another-petulant-way-to-pass-the-time-waiting-for-the-studio-to-call-louise-b/.
[33] Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Deering_Davis.
[34] Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Overland_Stage_Raiders.
[35] Zie: https://www.kansasmemory.org/item/315810 The fundamentals of good ballroom dancing.
[36] Zie: Paris, Louise Brooks, pagina 402.
[37] Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/George_Preston_Marshall.
[38] In zijn biografie over Brooks typeert Paris haar als een mother-propelled performer. Zie: Paris, Louise Brooks, pagina 402.
[39] Zie: Paris, Louise Brooks, pagina 402.
[40] Zie: L. Brooks, Lulu in Hollywood (New York 1982) pagina 38.
[41] Zie: https://mistressmanifesto.blogspot.com/2014/02/louise-brooks-speaking-of-life-she-lead.html.
[42] De Engelse vertaling ervan is getiteld The haunted screen (1969).
[43] Paris, Louise Brooks, pagina 440.
[44] Paris, Louise Brooks, pagina 449.
[45] Brooks, Lulu in Hollywood,pagina 13.
[46] Alle door Brooks geschreven artikelen en essays staan op http://www.pandorasbox.com/biblio/writings.
[47] https://www.huffpost.com/entry/louise-brooks-journals-to_b_756141.
[48] http://www.yufamily.org/src/KennethTynan_GirlInBlackHelmet.php.
[49] Jaccard , Louise Brooks, pagina 144.
[50] Jaccard, Louise Brooks, pagina 18.
[51] Een werkelijk uitputtende opsomming van alle culturele hommages aan Brooks staat op: http://www.pandorasbox.com/tributes.
[52] https://peoplepill.com/people/louise-brooks/ ; http://louisebrookssociety.blogspot.com/2005/07/siouxsie-sioux.html; https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&identifier=ABCDDD%3A010867094%3Ampeg21%3Aa0627
[53] https://youtu.be/PMFKib_Byb8 Orchestral manoeuvres in the dark – Pandora’s Box.
[54] Een korte bespreking van deze roman van Hermans valt te vinden op: https://www.tzum.info/2014/11/recensie-willem-frederik-hermans-een-heilige-van-de-horlogerie/.
Lulu in Leiden. Een vrouwengeschiedenis, Dorian d’Oliveira (uitgeverij Aspekt, februari 2020).
[55] Zie: https://www.bol.com/nl/p/smoking-with-lulu/1001004001638898/; https://www.scotsman.com/lifestyle-2-15039/smoking-with-lulu-nightingale-and-chase-1-512672; http://louisebrookssociety.blogspot.com/search/label/Smoking%20With%20Lulu.
[56] Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/The_Chaperone_(2018_film); https://www.berkeleyside.com/2019/04/30/the-chaperone-marks-a-return-to-berkeley-for-louise-brooks.
[57] Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Lulu_on_the_Bridge.
[58] Er is geen Garbo. Er is geen Dietrich. Er is alleen Bridget von Hammersmark. Citaat uit Inglourious bastards. https://nl.wikipedia.org/wiki/Inglourious_Basterds.
[59] https://www.nitrateville.com/viewtopic.php?t=19498.
[60] https://www.eyefilm.nl/lottibird-lou-the-correspondence-of-lotte-eisner-and-louise-brooks.
[61] The haunted screen. Expressionism in the German cinema and the influence of Max Reinhardt. Engelse vertaling in 1969 van L’Écran démoniaque (1952).
[62] In de jaren vijftig raakten beide dames bevriend, na het bezoek van Brooks aan een tentoonstelling in Parijs. De filmster werd vanaf begin jaren veertig actief als schilderes en stuurde Eisner, toen die in 1960 verhuisde, een kunstwerk van haarzelf, gesigneerd Lou Brou. In een begeleidende brief bij dit schilderij liet de actrice weten het van een oude Chinees ontvangen te hebben ontvangen. In de biografie van Paris staan afbeeldingen van Brooks schilderijen, op internet is geen enkele foto van haar schilderijen te vinden.
[63] Zie: https://owlcation.com/humanities/Saints-Who-Struggled-With-Lust.
[64] https://youtu.be/lDxE4r5ixD0.
[65] Zie: https://www.parool.nl/kunst-media/woody-allen-blijft-een-mysterie~b892a229/.