Jayne Mansfields oververhitte onthaal in Leiden

12 oktober 2017 Dorian

Jayne Mansfields oververhitte onthaal in Leiden

Exact zestig jaar geleden werd Leiden opgefleurd door het bezoek van de Amerikaanse actrice Jayne Mansfield. Zondagavond dertien oktober 1957 arriveerde de filmster met een taxi op de Stationsweg.

Voor het aldaar gevestigde Luxor werd ze onthaald door een laaiend enthousiaste menigte. Om de oververhitte gemoederen tot bedaren te brengen voelden agenten zich gedwongen hun gummiknuppel te benutten, aldus ooggetuigen uit die tijd.[1]

Na enig hardhandig geduw en getrek van haar begeleiders wist de filmdiva uiteindelijk in het Luxor te geraken. In deze bioscoop draaide Frank Tashlins The girl can’t help it, met Mansfield in de hoofdrol.[2] In deze film waren onder meer Little Richard, Fats Domino en Gene Vincent te zien en te horen. Hierdoor konden jongeren in Europa voor het eerst kennismaken met rock en roll.

De Beatles John Lennon en Paul McCartney benadrukten in latere interviews het belang van The girl can’t help it in hun muzikale ontwikkeling. Naar eigen zeggen bezochten beiden onafhankelijk van elkaar deze film in de zomer van 1957. Om de gestelde leeftijdsgrens te ontduiken werd van een nepsnorretje gebruik gemaakt.[3]

Leiden en de diva

In het Luxor werd Mansfield verwelkomd door bioscoopdirecteur Uges. De actrice zal niet hebben geweten dat deze man bijkans de gehele Leidse cinematraditie belichaamde. Zijn vader had namelijk in 1923 het theater gekocht van Hartman, die vanaf 1908 als eerste in Leiden films liet vertonen.[4]

Na de onvermijdelijke fotoshoot schotelde de bioscoopbezitter haar enkele vragen voor. Zoals gebruikelijk beperkte de filmster zich tot gepolijste antwoorden. Holland is beautiful but Leyden the best, konden de aanwezige journalisten zodoende voldaan noteren.[5]

Opmerkelijk zijn de neerbuigende en soms zelfs vijandige reacties uit die tijd. Ze drijft voor 99,5 procent op seks en voor een half procent op talent, stelde een scribent, naar ik aanneem op eigen kracht, vast. Dat halve procent bestond volgens hem uit Mansfields vermogen om de diepe zakken van de aandeelhouders van Fox te spekken. Maar ze heeft geen enkel acteer-talent.[6]

Mansfield studeerde drama aan de universiteit van Texas en theaterwetenschappen aan de universiteit van Californië.[7] Daarna vertolkte ze twee jaar lang op Broadway de hoofdrol in George Axelrods toneelstuk Will success spoil Rock Hunter? [8] Haar eerste filmrol kreeg ze in Female jungle, een film noir uit 1955.[9]

In 1957 gingen verschillende films met haar in roulatie, waaronder The burglar, Kiss them for me en The wayward bus, naar een verhaal van John Steinbeck.[10] In dat jaar won ze tevens een Golden Globe. Actrices die deze prijs eveneens in de wacht wisten te slepen zijn Tippi Hedren, Jane Fonda en Bette Midler, om maar enkele andere wereldsterren te noemen.[11]

Een Leidse blogger beweert als klein ventje in het Luxor door de filmster op zijn voorhoofd te zijn gekust terwijl hij op zijn vaders schouders zat.[12] Een diepere impact van Mansfields komst naar Leiden kon ik via Google verder niet ontdekken. Of er negen maanden na haar bezoek aan de Sleutelstad een geboortegolfje volgde, heb ik echter niet nagetrokken.

Mansfields bezoek aan Nederland duurde vijf dagen. Op internet zijn hiervan nog talloze foto’s te vinden. De hieronder afgebeelde foto van Ben van Meerendonk met de actrice op Schiphol doet denken aan het filmfragment uit Fellini’s La dolce vita waarin Anita Ekberg de vliegtuigtrap afdaalt en wordt opgewacht door de later zogeheten paparazzi.[13]

De actrice en het frame

In zekere zin was het televisie-interview van Wim Sonneveld met de actrice een prachtige afsluiting van haar verblijf in Holland. Mansfields professionaliteit is opvallend; dat ontbreekt bij haar gastheer. Zo informeerde Sonneveld een tikkeltje vals of ze familie was van Katherine Mansfield. Als hij zijn gezond verstand had benut, of enige research had laten doen, zou hij hebben geweten dat ze was getrouwd met Paul Mansfield en dat ze een dochtertje had.[14]

Dat ze de naam van haar man had aangenomen, hoorde bij de mores van die tijd. De filmster diende Sonneveld fraai van repliek door nuchter naar haar huwelijk en de naam van haar man te verwijzen. Vervolgens roemde ze de korte verhalen van de door haar gastheer genoemde, uit Nieuw-Zeeland afkomstige, schrijfster.[15]

Later in het interview probeerde hij haar nog een keer als leeghoofd te framen met een vraag over Europese films. Maar Mansfield bleek dusdanig goed op de hoogte dat de vragensteller het hier gelijk bij liet. Ook is het opvallend dat Sonneveld onmiddellijk wegkeek na het stellen van elke vraag en zijn gaste terstond onderbrak; boeiden haar antwoorden hem niet?

Sonneveld was overigens geenszins onbekend met Hollywood. Hij speelde namelijk een piepklein rolletje in de film Silk stockings (1957) waarin Fred Astaire en Cyd Charisse schitterden.[16]

Mansfield bezocht in veertig dagen tijd zestien Europese landen. Deze trip werd bekroond door de kennismaking met de toen nog piepjonge Elizabeth II van Groot-Brittannië.[17] Direct na haar terugkeer in de USA kocht ze een bijzonder riante villa die later de Pink Palace werd genoemd.[18] In het daarop volgende jaar trouwde ze met voormalig Mr. Universe, Mickey Hargitay. Een aantal maanden later schonk ze het levenslicht aan haar eerste zoon.[19]

De kunst der zelfpromotie en overweldigende verlangens

Het heeft er veel van weg dat ze een levenslange romance onderhield met haar publiek. Cultivate your curves. They will be dangerous, but won’t be avoided.[20] Deze uitspraak van haar vakgenote Mae West heeft ze zich vast en zeker ter harte genomen!

Mansfield was verslaafd aan aandacht. She had to have that spotlight all the time, schrijft haar biograaf Raymond Strait.[21] De camera had een magnetisch effect op haar, zoals ook uit allerlei interviews blijkt.[22] Television and I were meant for each other, om het in haar eigen woorden te zeggen.[23]

Mansfields levensstijl was geenszins ongebruikelijk gezien het gedrag van andere godinnen van het witte doek. Sterker, het icoon uit de jaren vijftig steekt eerder wat povertjes af in vergelijking met bijvoorbeeld iemand als Barbara LaMarr, Amerika’s meisje dat te mooi was.

LaMarr was verslaafd aan heroïne en cocaïne. Bovendien versleet ze in tien jaar tijd vijf echtgenoten en duizenden minnaars. Minnaars zijn net als rozen; het mooiste per dozijn, vond ze. Ze stierf op zesentwintigjarige leeftijd, volgens geruchten ten gevolge van uitputting.[24]

Tallulah Bankhead was, evenals Mansfield, gezegend met een fikse dosis exhibitionisme. Ze was (ook vast daarom) een graag geziene gast op feesten. Ze werd dronken en trok dan zonder enige aanleiding haar kleren uit, vertelde eens de ballerina Tamara Geva.

Ik heb alle mannen hier al gehad. Nu ben jij aan de beurt. Deze beginzin gebruikte Bankhead veelvuldig als ze hier of daar een haar onbekende man tegenkwam. Tevens was ze verzot op drank en pillen. Samen met de schrijver Tennesssee Williams ging ze zich graag te buiten aan liederlijk gezuip.[25] Haar laatste hoorbare woord schijnt whisky te zijn geweest.[26] Mansfield moet volgens haar biograaf Strait trouwens ook een behoorlijke voorliefde voor alcoholica hebben gehad.[27]

De hedendaagse cultregisseur John Waters is nog altijd buitengewoon lyrisch over Mansfield. She sums up the fifties. She is a glamourgirl gone bezerk. Beyond glamour. She is from outerspace, basically, liet hij in een interview weten.[28]

Mansfield beheerste de kunst der zelfpromotie als geen ander.[29] Deze vaardigheid heeft zonder twijfel ook een rol gespeeld in het bereiken van haar wereldfaam. Bovendien maakte deze gave haar tot meervoudig miljonaire. Een interessant feit is dat haar eerste echtgenoot onder meer journalistiek heeft gestudeerd en als public relations manager werkzaam is geweest. Of hij een rol heeft gespeeld in de mediabewustheid van de filmster kan ik niet zeggen, want dat heb ik niet onderzocht.[30]

Vijftig jaar geleden werd Mansfield het slachtoffer van een dodelijk auto-ongeluk. Ouder dan vierendertig is ze niet geworden. Haar overlijden was wereldwijd voorpaginanieuws. Het Leidsch Dagblad kon vanzelfsprekend niet achterblijven om hiervan verslag te doen.

Femmes fatales en comédiennes

Mansfield is niet weg te denken uit de populaire cultuur. Nog steeds worden er films, boeken en toneelstukken aan haar gewijd.[31] Ook door musici worden nog geregeld odes aan haar gebracht, zoals blijkt uit de song Kiss them for me van Siouxsie and the Banshees.[32]

Dit jaar trad (ook) in Leiden Kassett op met een toneelstuk over Mansfield en haar denkbeeldig huwelijk met Arthur Schopenhauer, een nogal zwaarmoedige Duitse denker.[33] Dit stuk heb ik helaas niet gezien; ik heb me met de trailer moeten behelpen.[34]

In zijn algemeenheid kan ik zeggen dat als er geen platinablonde vrouwen zouden bestaan, ze hadden moeten worden uitgevonden. Godlof zijn er echter de iconen van de jaren vijftig! Gemakzuchtige stereotypen zijn er daarom nu te over. Die te verwoorden is geen enkel probleem.

Om dit bij vrouwen met een andere haarkleur of teint te doen, wordt vanzelfsprekend als een te groot risico ervaren. Minzaam zwijgen is dan onmiskenbaar het prudente motto. Overigens begon Mansfield haar loopbaan als brunette. En in een paar latere films is ze wederom in deze haarkleur te bewonderen![35]

Mansfield leeft momenteel vooral voort als comédienne door haar rollen in The girl can’t help it en Kiss them for me. Dit geldt evenzeer voor Marilyn Monroe die dankzij The seven year itch en Some like it hot als comédienne de eeuwigheid is ingegaan.

Toch hebben deze pronkjuwelen uit de jaren vijftig ook in film noirs als femme fatale geschitterd. Monroe speelt bijvoorbeeld in Niagara op onnavolgbare wijze een vrouw die het plan heeft opgevat om haar echtgenoot te vermoorden in de hoop er daarna met haar minnaar vandoor te kunnen gaan.[36] In The burglar behoort het door Mansfield vertolkte personage evenzeer tot het fascinerende type van de fatale vrouw.

Gelukkig zijn de meer verlichten onder ons in staat om een filmrol van de realiteit te onderscheiden. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor de vertolking van een moordlustige vrouw, maar ook voor de rol van een beeldschone maar niet al te snuggere blondine…

Internet en eeuwige schoonheid

In een recensie van Kester Freriks van het eerder aangehaalde toneelstuk staat de verzuchting dat er een natuurkundige aan Mansfield verloren is gegaan, gezien haar uitzonderlijk hoog IQ en haar studieresultaten.[37] Dat ze als natuurwetenschapper maatschappelijk werkzaam had kunnen zijn, valt inderdaad allerminst uit te sluiten.

Het kan echter geen kwaad te beseffen dat ze heeft bereikt wat ze wilde. Ik wil beroemd worden, moet ze op jonge leeftijd tegen haar moeder hebben gezegd.[38] Dit is haar zonder meer gelukt! Daarnaast wilde ze graag kinderen, ook al werd ze hierin door de filmbazen tegengewerkt. Dat ze schatrijk is geworden door al haar werkzaamheden, viel hierboven al te lezen.

I have fine, healthy, normal girlish impulses and I always make sure to obey them, schijnt Mansfield ooit gezegd te hebben.[39] Gelet op haar werk als actrice en haar status al wereldster heeft ze ruimhartig tegemoet kunnen komen aan haar behoeften. Ze heeft zich helemaal kunnen uitleven en haar publiek genoot ervan, om het minder verbloemd te formuleren.

Over haar eerste echtgenoot kon ik via Google niets vinden, op zijn overlijdensbericht uit 2013 na. Paul Mansfield wordt hierin geroemd als docent Engels en verder was hij geruime tijd in een kerkelijke functie actief voor de gemeente waartoe hij behoorde.[40] Ook mooi; dat valt werkelijk niet ontkennen.

Mansfield leeft evenwel voort. Virtueel zelfs op het uitbundige af. Het internet wemelt bovendien van aan haar gewijde fanpagina’s. Bovendien is de actrice op Twitter actief en ook op Facebook laat ze regelmatig nog van zich horen.[41]

Noten

[1] Het Leidsch Dagblad heeft het over duizend aanwezigen. De Leidse Courant over maar liefst tweeduizend! Leidsch Dagblad, 14 oktober, pagina 3. Zie:https://leiden.courant.nu/issue/LD/1957-10-14/edition/0/page/3 ; Leidse Courant, 14 oktober, pagina 2. Zie: https://leiden.courant.nu/issue/LLC/1957-10-14/edition/0/page/2.

De twee tekeningen bij dit artikel zijn vervaardigd door de onvolprezen Leidse kunstenares Itsme Marks. Zie verder: http://www.doriandoliveiradandyisme.nl/itsme-marks-laatbloeier-leven-als-lijnenspel/ en https://kunstvanmarks.exto.nl.

[2] http://lwlies.com/articles/jayne-mansfield-performance-in-the-girl-cant-help-it/; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Frank_Tashlin; https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Girl_Can%27t_Help_It; http://www.cliomuse.com/the-girl-cant-help-it.html; http://www.tcm.com/this-month/article/444686%7C445031/The-Girl-Can-t-Help-It.html.

[3] http://www.imdb.com/title/tt0049263/trivia?ref_=tt_trv_trv.

[4] Leidse Courant, 30 augustus 1958, pagina 6.

[5] Leidse Courant, 14 oktober 1957, pagina 2.

[6] Leidse Courant, 12 oktober 1957, pagina 3; Haar beroepsgenote Bette Davis formuleerde dit vileiner en veel geestiger: Dramatic art in her opinion is knowing how to fill a sweater. Zie: http://internetdebris.blogspot.nl/2012/01/jayne-mansfield.html.

[7] https://en.wikipedia.org/wiki/Jayne_Mansfield; http://www.imdb.com/name/nm0543790/bio.

[8] http://www.okcmoa.com/bachelors-bombshells-will-success-spoil-rock-hunter-1957/; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Will_Success_Spoil_Rock_Hunter%3F_(play); https://nl.wikipedia.org/wiki/George_Axelrod; https://nl.wikipedia.org/wiki/Will_Success_Spoil_Rock_Hunter%3F.

[9] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Female_Jungle; https://youtu.be/jcIBasZEdU8.

[10] https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Burglar; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Kiss_Them_for_Me_(film); http://www.carygrant.net/reviews/kiss.html; http://intellectualmediocrity.blogspot.nl/2011/11/wayward-bus-john-steinbeck.html; https://en.wikipedia.org/wiki/The_Wayward_Bus_(film); https://youtu.be/WEc88ORZuKw.

[11] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Golden_Globe_Award_for_New_Star_of_the_Year_%E2%80%93_Actress.

[12] https://plazilla.com/page/4295019292/jayne-mansfield-s-car-filmrecensie-en-geestige-anekdote-taco.

[13] https://youtu.be/D8Xm3Kfazbo; Voor meer foto’s van deze filmster met Holland als decor zie: https://www.flickr.com/photos/iisg/4114741080/in/photostream/.

[14] https://en.wikipedia.org/wiki/Jayne_Mansfield.

[15] https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Katherine_Mansfield.

[16] https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Silk_Stockings; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Silk_Stockings_(film); https://nl.wikipedia.org/wiki/Wim_Sonneveld.

[17] De Telegraaf, 6 november 1957, pagina 2.

[18] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Jayne_Mansfield%27s_Pink_Palace.

[19] https://en.wikipedia.org/wiki/Mickey_Hargitay; http://www.imdb.com/name/nm0543790/bio.

[20] https://www.brainyquote.com/quotes/quotes/m/maewest384176.html.

[21] http://www.hollywoodreporter.com/features/jayne-mansfield-first-reality-star-1017771.

[22] https://youtu.be/9UuzLW-3xdU.

[23] http://www.hollywoodreporter.com/features/jayne-mansfield-first-reality-star-1017771.

[24] N. Cawthorne, Het seksleven van de Hollywooddiva’s. Dromen en schandalen (Hedel 2000) pagina 12; https://nl.wikipedia.org/wiki/Barbara_La_Marr.

[25] https://en.wikipedia.org/wiki/Tallulah_Bankhead; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tennessee_Williams.

[26] N. Cawthorne, Het seksleven van de Hollywooddiva’s. Dromen en schandalen (Hedel 2000) pagina 138; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tallulah_Bankhead.

[27] R. Strait, Here they are Jayne Mansfield (New York 1992) pagina 222. Zie https://books.google.nl/books?id=1SdKmX_KPqAC&pg=PA222&lpg=PA222&dq=did+jayne+mansfield+drink+much&source=bl&ots=AQlsi7zncU&sig=G6-sDxIFdyZL55ivgToJCl3U0R4&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwiAj_-ynOHWAhVBJVAKHboiDhoQ6AEIXzAI#v=onepage&q=did%20jayne%20mansfield%20drink%20much&f=false.

[28] https://youtu.be/-n3vyvEPgOw; https://en.m.wikipedia.org/wiki/John_Waters.

[29] http://bombshells.com/galleries/jayne-mansfield/jayne-mansfield-biography/; http://www.encyclopedia.com/arts/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/publicity-and-promotion; Het internet is momenteel in de greep van de zelfpromotie. Vrouwen met prachtige haren laten iedereen hiervan meegenieten via YouTube. Op Instagram zijn er superbe vrouwen te zien die dagelijks nieuwe foto’s van zichzelf tonen, na hun zoveelste fitnesstraining. Hun miljoenen volgers smullen hier natuurlijk van. Waar Mansfield nog moest acteren, blijken haar seksegenoten van nu een nog veel snellere weg te hebben gevonden naar geld en faam.

Zie: https://youtu.be/91pDbbP8eF8; http://www.cosmopolitan.com/health-fitness/a42715/everyone-is-following-these-instagram-fitness-stars/; https://youtu.be/zerrjut-wws.

[30] https://en.wikipedia.org/wiki/Jayne_Mansfield.

[31] In de novelle Nachtengeltjes en driehoekjes speelt Jayne Mansfield ook een intrigerende rol, maar meer mag ik nu niet van mijn uitgever verklappen. Zie Nachtengeltjes en driehoekjes. Dorian d’Oliveira, met illustraties van Itsme Marks! Uitgeverij Aspekt 2018.

[32] https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Siouxsie_and_the_Banshees; http://www.imdb.com/name/nm0543790/bio.

[33] https://www.veenfabriek.nl/wat/veenproef-kassett-hoofdrol/; https://www.veenfabriek.nl/nieuws/hoofdrol-kassett-reprise-op-nacht-kunst-kennis-leiden/; https://www.theaterkrant.nl/recensie/hoofdrol/kassett/; https://www.visitleiden.nl/nl/uitagenda/veenproef-kassett-hoofdrol; http://denkjewel.nl/seksbom-jayne-mansfield-ogen-filosoof-schopenhauer/; http://mckassett.nl/projecten/;https://www.filosofie.nl/nl/agenda/16514/filosofische-locatievoorstelling-hoofdrol.html.

De pessimistische uitspraken van Schopenhauer over de mens blijven boeien. Maar zijn denkbeelden over muziek nog meer, wat mij betreft. Zie https://www.brainpickings.org/2016/04/28/schopenhauer-on-the-power-of-music/; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Arthur_Schopenhauer; https://ebooks.adelaide.edu.au/s/schopenhauer/arthur/essays/chapter10.html; http://thephilosophersmail.com/relationships/the-great-philosophers-arthur-schopenhauer/.

[34] https://youtu.be/GMzDX03LSFY.

[35] Voor de liefhebbers van Mansfield als brunette: https://youtu.be/6pcC3a1iYls.

[36] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Niagara_(film); Ik meen dat Monroe dit wandelingetje in Niagara sheer pleasure noemde. Sensitieve filmfans zullen dit zeker beamen. Zie https://youtu.be/70KVvC4LzFU.

[37] https://www.theaterkrant.nl/recensie/hoofdrol/kassett/.

[38] http://clubpinup.blogspot.nl/2005/12/club-pinup-biography-jayne-mansfield.html; https://en.wikipedia.org/wiki/Jayne_Mansfield; Voor een analyse van schoonheidsidealen in de recente Amerikaanse geschiedenis zie: