Dandyesk degengekletter (1)

 

 

Dandyisme als esthetisch nihilisme?

‘Dandyisme is esthetisch nihilisme,’ Aldus sprak ooit Jean Baudrillard.[1] Aanvankelijk kon ik me in deze opvatting probleemloos vinden. Ik ga per slot van rekening gemakkelijk mee in kritiek en fraaie uitspraken. Wat een diepe inzichten heeft deze postmoderne penseur toch, dacht ik vol afgunstige bewondering.

Gaandeweg kwam ik evenwel tot het inzicht dat hij het dandyisme in geen enkel opzicht heeft begrepen. Dandyisme staat voor het verlangen naar een esthetisering en erotisering van het leven. Het is ook een cultus van volstrekte individualiteit. Dandy’s zijn onnavolgbare ego-kunstenaars. Hun nadruk op spel, schoonheid en luchtigheid kunnen allerminst worden afgedaan als nihilisme.

In mijn novelle Nachtengeltjes en driehoekjes (Uitgeverij Aspekt 2018) staat het zoeken naar zingeving en waarheid centraal. Muziek speelt hierbij een grote betekenis, ook in het opwekken en cultiveren van gevoelens. De dandyeske hoofdpersoon fulmineert bovendien tegen de metafysica van de massa, zoals hij religie typeert. Hij verafschuwt groepsgedrag en voelt compassie met diegenen die anders zijn. Hij hunkert tevens naar liefdevolle verbondenheid, versterkt door de schoonheid, het spel en een passie voor cultuur. Zo zijn we ver verwijderd geraakt van de oneliner van Baudrillard! Zijn confectiedenken maakt van schoonheid en ethiek tegenpolen.

Dat schoonheid en ethiek doorgaans tegenover elkaar worden geplaatst, is evident. Toch is het een valse tegenstelling. Waarom zou een sensitiviteit voor schoonheid ethisch gedrag uitsluiten? Sterker, pop dandy’s als David Bowie en Bryan Ferry zijn altijd zeer actief geweest in het doneren aan goede doelen.[2] Van Baudrillard weet ik niets in dit opzicht, maar ik ga ervan uit dat hij niet in vrome preken is blijven steken, maar deze ook heeft gepraktiseerd.

Het wezen des levens ligt volgens Baudrillard, die blijkbaar de werkelijkheid als een te pellen uit opvat, in de ethiek. Hierbij wijkt hij weinig af van het christendom der kerkvaders en hun gepassioneerde afkeer voor schoonheid, genot en vrouwen. In de beleving van deze vrijgezelle kerkvaders stonden in het bijzonder vrouwen voor schoonheid en genot. In dit besef was de duivel vanzelfsprekend immer nabij!

Voor Baudrillard belichaamt ethiek diepzinnigheid en ware spiritualiteit. Een dandy is in zijn beleving dus een op uiterlijk vertoon gerichte figuur, gepreoccupeerd door lippenstift, mascara en eyeliner. Dit laatste durf ik overigens niet geheel tegen te spreken! Uitgerekend de dandy kan evenwel om zichzelf lachen, met al zijn triviale problemen als het gaat om uitgelopen mascara, of verkeerd aangebrachte lippenstift. Enigszins geamuseerd kan ik overigens vertellen dat ik me altijd erg verbonden heb gevoeld met het symbolisme, toch bepaald geen stroming die zich beperkte tot wat uiterlijkheden.[3] Doch dit terzijde. 

Heeft Baudrillard ooit om zichzelf gelachen? Ik denk het niet. Waarschijnlijk is hij nooit losgekomen van de confectiekleding, die zijn moeder hem al vroeg voorschreef. Misschien legde ze zijn confectiekloffie in de vroege ochtend al klaar voor de kleine Jean, die dit als braaf knulletje ongetwijfeld gezeglijk zal hebben aangetrokken alvorens naar school te gaan.

Nadien is hij met die confectiekleding vergroeid, temeer daar zijn maatschappelijke functies dit ook vast zullen hebben afdwongen.[4] Een van lippenstift voorziene Baudrillard viel vermoedelijk ook buiten de denkhorizon van deze indrukwekkende alchemist van het woord. Maar ondanks al zijn boeken over verloren betekenissen, mediacodes en verdwenen contexten is hij altijd keurig in de maat blijven lopen. Bij dit confectiedenken paste wonderwel zijn confectiekloffie.

Noten

[1]  Jean Beaudrillard, Simulacra and Simulations. XVIII. On Nihilism. Egs. edu Retrieved 16 February 2013. Jean Baudrillard – Wikipedia.

[2] https://www.looktothestars.org/celebrity/bryan-ferry; http://borgenproject.org/david-bowie-imans-philanthropic-activities/.

[3] https://nl.wikipedia.org/wiki/Symbolisme.

[4] https://books.google.nl/books?id=30NDj3_0wmMC&pg=PA75&lpg=PA75&dq=baudrillard+over+dandyisme&source=bl&ots=CNdUnA-RXA&sig=bCx5xWa7xsAuOQ6X1be3uh10R8&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwiFopfmzdLOAhVIfRoKHdtiApcQ6AEIHTAA#v=onepage&q=baudrillard%20over%20dandyisme&f=false.