Dorian d'Oliveira

Vloeibare ego’s: Lord Byron en David Bowie

Bepalen we we zelf onze identiteit, of laten we dit over aan anderen? Deze vraag wordt zelden gesteld, maar in de praktijk door iedereen beantwoord. Veelal zijn het de traditie, de familie en in de ruimste zin het collectief die het individu scheppen. Men kan dit psychische proces de geboorte van de niemand in onszelf noemen.

Volgens bepaalde psychologen gaat het erom die niemand in onszelf te ontdekken. Dit klinkt erg verleidelijk, want vanuit dit niets valt er vervolgens zeker iets moois van te maken. Met niets bedoel ik trouwens een gestold samenraapsel van een stel culturele en biologische factoren. Dit om misverstanden over niets te voorkomen.

Heeft de dandy op eigen kracht de niemand in zichzelf gevonden en daarna met zijn individualistische estheticisme er een eigen draai aan gegeven? Is het derhalve terecht dat Max Beerbohm het dandyisme ooit typeerde als een der decoratieve kunsten?[1] Vanwaar de term vloeibaar ego in de titel? En wat is eigenlijk het verband tussen het vloeibaar ego en dandy’s als Lord Byron en David Bowie?

Deze diepzinnige vragen laat ik voor wat ze zijn. Die bespreek ik later nog wel eens, of misschien ook niet. Want het is hoog tijd om Byron te introduceren, zeker ook gezien de titel van dit stukje. Om te beginnen citeer ik gelijk maar eventjes iets uit zijn Childe Harold’s Pilgrimage:

I live not in myself, but I become

Portion of that around me; and to me

High mountains are a feeling.[2]

Het is puur genot om te kunnen koketteren met kennis van poëzie! Daarnaast wil ik evenwel ook iets inhoudelijks kwijt over bovenstaande zinnen. De door Byron bedachte Harold is een jonge edelman die met zachte egogrenzen door het leven trekt en moeiteloos vervloeit met zijn omgeving. Dankzij zijn sensitiviteit verbindt hij zich gemakkelijk met mens en natuur. Of dit een zelfportret is van Byron, weet ik niet zeker.

Wel durf ik met zekerheid te zeggen dat Bowie zich in Blue Jean als Lord Byron laat aankondigen.[3] Deze als David Jones geboren kunstenaar grossierde tijdens zijn leven ook buiten het podium in personages. Die personages lijken een dusdanige greep op hem te hebben gehad dat Bowie hiermee samenviel, tot een nieuw personage de regie overnam. In dit opzicht schijnt hij geen wezenlijk ego te hebben bezeten, of het moet zijn chronische vloeibaarheid zijn geweest.

Op het podium leefde hij zichzelf uit in zijn personages. Bowie ging geheel op in de rol die paste bij de song die hij ten gehore bracht. De beelden van het door hem gezongen Hallo Spaceboy, samen met de Pet Shop Boys, laten dit goed zien.[4]

Het boeiende van dit optreden is tevens Bowie’s magistrale uitstraling. Neil Tennant, de zanger van de Pet Shop Boys, oogt plots als een verlegen misdienaar die in hemelse sferen verkeert omdat hij een demigod mag begeleiden.

Bowie’s feminiene look wordt in deze muziekclip geaccentueerd door zijn hoge hakjes en een oorbel. Dat hij kleurde naar zijn muzikale omgeving valt niet te betwisten, zeker als men de beelden van Hallo Spaceboy van hem met Nine Inch Nails voor ogen heeft. Zelfs met één nummer schiep hij voor zichzelf al personages! Hoewel het natuurlijk maar de vraag blijft of hij dit wel voor zichzelf deed…

Was voor Bowie niet alleen de kunst, maar ook het leven vooral een spel? Dit valt allerminst uit te sluiten. Door zijn kunst volledig met het leven te laten vervloeien en zijn leven (en dood) met de kunst, heeft hij zowel van zijn leven als van zijn kunst ontegenzeggelijk wel iets erg moois gemaakt.

 

 

Noten

[1] https://books.google.nl/books?id=lZR6sOboAukC&pg=PT12&lpg=PT12&dq=max+beerbohm+dandyism+as+one+of+the+decorative+arts&source=bl&ots=2XmMdJE4KU&sig=QMIAC55F7i_o4n43GpdPq2xEBu4&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwjkxPLTnv3PAhWFBBoKHXDzBB8Q6AEIITAC#v=onepage&q=max%20beerbohm%20dandyism%20as%20one%20of%20the%20decorative%20arts&f=false

[2] http://www.keats-shelley-house.org/en/works/works-lord-byron/lord-byron-childe-harold%E2%80%99s-pilgrimage

[3]

https://m.youtube.com/watch?v=LTYvjrM6djo

 

[4]

 

 

 

 

Vampier[1]

Dandyesk degengekletter (2)

 

Erik of het klein insectenboek

en de academische richtlijnen voor dandy’s

 

Erik Pinksterblom is de held uit dit veelgeprezen verhaal van Godfried Bomans.[2] Het knulletje ligt op een avond wakker met Solms’ Beknopte Natuurlijke Historie onder zijn kussen. De in dit boek beschreven insecten moet hij allemaal uit het hoofd leren vanwege een komende schooltoets. Onderwijl ligt het ventje te kijken naar de schilderijen in zijn slaapkamer. Mogelijk tot verbijstering van menig lezer verdwijnt hij plots in een van die schilderijen, toevalligerwijze een waarop diverse insecten staan afgebeeld.

De insecten in het schilderij blijken te leven en de afmetingen van mensen te hebben, alsmede verschillende menselijke eigenschappen zoals statuszucht en zelfingenomenheid. Dankzij zijn uit Solms’ Natuurlijke Historie verworven kennis weet hij gelukkig onmiddellijk veel insecten thuis te brengen. De insecten zijn stomverbaasd over zijn imposante kennis. Allengs komen ze echter tot niets meer en zien uit naar wat er bij Solms over hen staat geschreven. ‘Iedereen wacht op u om te horen hoe het moet’, zegt een mier tegen de jonge veelweter.[3]

Deze passage deed me denken aan het effect dat de academische richtlijnen voor dandy’s op mij hadden toen ik ze voor het eerst las.[4] Ben ik wel paradoxaal en ongrijpbaar genoeg? Neem ik mezelf niet te serieus? Dergelijke vragen drongen zich pijlsnel bij me op en een passend antwoord had ik niet paraat. Tot mijn geruststelling las ik wel dat dandy’s vlot kunnen veranderen zodra ze met stereotypen over zichzelf worden geconfronteerd. 

Dandy’s bewegen elegant! Dandy’s worden niet dik! Je bent dandy voor het leven![5] Dit laatste deed me denken aan dandyisme als beroep en als roeping. Hoe is het mogelijk dat werkelijk alles onder de levensernst van Calvijn en Kuyper -om maar twee zwaargewichten te noemen- wordt bedolven? Toch voelde ik, ondanks dit inzicht, ook ineens een loodzware last. Direct begon ik te denken in oplossingen, zoals een vervroegd pensioen voor dandy’s, gezien het zware beroep. Ook aantrekkelijke afvloeiingsregelingen kwamen bij me op, doch ik besefte rap dat door het wettelijk vastgelegd gelijkheidsbeginsel er geen enkele mogelijkheid tot steun te verwachten viel.

Desalniettemin is er wel degelijk een optie. Want gezien het besluit van paus Benedictus XVI om met emeritaat te gaan, zou je deze kerkvorst tot wegbereider kunnen maken. Waarom zou een emeritaat voor dandy’s nu ook niet tot de mogelijkheden behoren? Het ontslaat namelijk de oudere dandy van verplichtingen die nauwelijks meer zijn na te leven.  

Ik kan me overigens uitstekend verplaatsen in de academische scribenten over het dandyisme. Die auteurs zijn nu allemaal nog jong en leven derhalve in een eeuwig heden. Ik begrijp dit; het is ook mij overkomen. Maar als ik tegenwoordig opsta, ben ik stram. Mijn knieën knikken en bukken is een opgave.

Volgens de begin dit jaar overleden David Bowie is het interessante aan het ouder worden dat you become the person you always should have been.[6] Dit is een prachtige uitspraak en naar mijn idee niet eens ver bezijden de waarheid. Maar vervolgens zei hij in een interview ook nog dit: Make the best of every moment. We ‘re not evolving. We ‘re not going anywhere. The humanists’ replacement for religion: work really hard and somehow you’ll either save yourself or you’ll be immortal. Of course, that’s a total joke, and our progress is nothing.[7] Ik weet niet hoe Baudrillard dit zou oppakken. Is hier toch sprake van esthetisch nihilisme?[8] Welnu, een vraag voor ware specialisten.

Ik ga door met Bowie! In zijn songteksten en muziekclips geeft hij zijn geworstel met de vergankelijkheid en het ouder worden fraai vorm, zoals in Thursday’s  child, Never get old en The next day.[9]  De film The hunger, waarin hij met Catherine Deneuve een decadent vampierstel speelt, verwijst bovendien naar een bepaald thema dat de mensheid al erg lang boeit en waar het stokoude Gilgamesj epos eveneens verslag van doet. [10]

Ik laat deze grote vraagstukken en indrukwekkende wereldliteratuur even voor wat ze waard zijn en keer terug naar mijn kleine vertrouwde wereldje. Ik verheug me op de komst van de eeuwig jong ogende Wan Dunkler aan wie mijn verhaal Erna’s wereld, om niet nader te noemen redenen, is opgedragen. Wan denkt mij te kunnen veranderen! Ze zegt een barmhartige oplossing te bezitten voor mijn fysiek getob. Binnenkort komt ze daarom bij me langs, zo heeft ze me beloofd. Tot die tijd is het hoopvol wachten op Wan.

 

Noten 

[1] Zie: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vampire

[2] G. Bomans, Erik of het klein insectenboek (Amsterdam 2013; oorspronkelijke uitgave 1941). https://nl.wikipedia.org/wiki/Erik_of_het_klein_insectenboek_(boek)

[3] Bomans, Erik, 106.

[4] Zie bij Blogger, noot 1.

[5] Zie bij Blogger, noot 1.

[6] http://www.out.com/music/2016/1/11/david-bowie-obituary

[7] http://www.mirror.co.uk/3am/celebrity-news/david-bowies-most-poignant-quotes-7160990 ; https://m.youtube.com/watch?v=7NorNUMoewQ; http://www.azlyrics.com/lyrics/davidbowie/nevergetold.html.

[8] Zie dandyesk degengekletter 1.

[9] Thursday child. Zie: https://m.youtube.com/watch?v=10P7zqvRNDY ; https://m.youtube.com/watch?v=nKG3PcEJMJg ;

https://m.youtube.com/watch?v=7wL9NUZRZ4I&has_verified=1&layout=tablet&client=mv-google ; http://www.azlyrics.com/lyrics/davidbowie/thenextday.html

[10] The hunger, zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/The_Hunger; Gilgamesh epos, zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Gilgamesj-epos.