La grande bellezza, La dolce vita en dandyisme als illusionisme

La grande bellezza, La dolce vita en dandyisme als illusionisme

La grande bellezza, La dolce vita en dandyisme als illusionisme

Je bent 53, met een verwoest leven, zoals wij allemaal. Lees ons niet vol antipathie de les. Bezie ons met affectie. We zijn allemaal wanhopig. We kunnen niet anders dan elkaar aankijken, elkaar gezelschap houden en wat grapjes maken. Niet? 

Met deze woorden richt Jep Gambardella zich tot een vriendin in Sorrentino’s La grande bellezza. Toch zou het inzicht dat uit deze woorden spreekt eigenlijk voor iedereen moeten gelden, ook jongeren. Met wat geluk is hun bestaan nu nog niet verwoest, maar dat dit gaat gebeuren is zeker. C’est la vie!

In La grande bellezza laat Gambardella de kijker Rome zien en in het bijzonder een coterie van vrijzinnige mensen die al feestend de dood -en wellicht ook het leven met al zijn verdriet- op afstand willen houden.[1]

We leren hem kennen als hij zijn 65ste verjaardag viert. In zijn jeugd heeft hij een door critici geprezen roman geschreven. Ik zocht de grote schoonheid, maar die heb ik niet kunnen vinden zegt hij tegen een stokoude non die van hem wil weten waarom het bij die ene roman is gebleven.

Gambardella houdt van stijl en strooit met boutades. Hij onderhoudt de nodige vriendschappen en nachtbraken is zijn roeping en tevens zijn beroep. Hij is de chroniqueur geworden van welgestelde levensgenieters in Rome.

Is Gambardella een dandy? Hij heeft veel dat in zijn voordeel pleit… Maar behoort hij niet te zeer tot de fauna die hij beschrijft? Kortom, bezit hij voldoende distantie tot mens en wereld? Deze vraag laat ik als gedachte aan de lezeres.

De vraag wat iemand tot een dandy maakt, dringt zich op. Ik meen me te herinneren dat Karl Popper weinig zag in vragen die met wat begonnen.[2] Zojuist heb ik daarom nog eventjes gebladerd in zijn intellectuele autobiografie, maar ik heb hierover niets kunnen vinden. Toch heb ik het volgens mij ergens in zijn werk gelezen, maar waar is dus de vraag.

Ik heb overigens Popper nooit persoonlijk ontmoet. Bij twee afgezanten van hem op aarde heb ik echter college gevolgd, namelijk Joseph Agassi en Ernest Gellner.[3] Van Agassi weet ik nog dat hij een college wijdde aan de vraag wat een fraaie vraag is. Zijn antwoorden ben ik helaas vergeten, en mogelijk zijn die nooit goed tot me doorgedrongen, want door mijn sensualiteit was ik ongeschikt om college te volgen.

Dit schiet niet op, hoor ik nu een lezeres denken. Waarom vertel ik dit dan? Waarschijnlijk hoop ik zo indruk te maken. Niet iedereen komt uiteindelijk in contact met de academische jetset. Bovendien luister ik ook weleens naar anderen. Zo hield onlangs de Leidse schilder Frank Alblas me voor dat het geen kwaad kan op mijn blog af en toe iets persoonlijks te zetten.[4] Welnu, bij dezen!

Laat ik uit Poppers schaduw stappen en de vraag stellen of Gamberdella een dandy is. Om deze vraag te beantwoorden, betrek ik Baudelaire erbij. Deze negentiende-eeuwse dichtende drugsgebruiker flaneerde op de Parijse boulevards graag met een schildpad aan een riempje. Ik meen dat hij ook enige tijd zijn haar paars verfde. Baudelaire was iemand die zich wilde ontdoen van allerlei banden zodat hij in alle vrijheid kon leven en scheppen.[5] Hij schijnt daarom ook een vijand van nuttigheidsdenken en gebruiksvoorwerpen te zijn geweest.

Baudelaire geef ik als dandy vijf sterren, Gambardella krijgt er één van me. Een sensitieve socialite; deze typering lijkt mij echter passender voor hem. Dit personage wordt overigens prachtig vertolkt door Toni Servillo.

Zo eindigt het altijd. Met de dood. Eerst was er het leven. Verborgen onder bla, bla, bla, bla, bla. Gambardella worstelt met de vergankelijkheid. De dood spookt rond en in gedachten keert hij aldoor terug naar zijn jeugdliefde die inmiddels is overleden. Hij verlangt onmiskenbaar naar het leven en de schoonheid uit zijn jeugd. Zijn besluit een roman te gaan schrijven lijkt een bezwering van vergankelijkheid en verlies. Het heeft veel weg van het bestijgen van de Heilige Trap in Rome door een oude non die zo hoopt een aflaat te verkrijgen opdat na haar dood de hemel snel de hare zal zijn.

Alles ligt bezonken onder het gekwebbel en het kabaal. De stilte en het sentiment. De emotie en de angst. De bij vlagen luttele sprankjes schoonheid. En dan de akelige naargeestigheid en miserabele mensheid. Alles bedekt onder een deken van onbehagen over het zijn in de wereld. Bla, bla, bla, bla, bla. Elders is het elders. Ik hou me niet bezig met het elders. Moge deze roman dus beginnen. Tenslotte, het is maar een truc. 

Wie van deze onvoorstelbaar mooie slotzinnen en beelden (!) uit La grande bellezza wil genieten, moet eventjes op onderstaande link klikken.[6]

La grande bellezza en La dolce vita zijn beiden een ode aan de stad Rome, met een journalist als hoofdpersoon. In de film van Fellini wordt de vrouw uitbundig bewierookt, allereerst in de voluptueuze gedaante van Anita Ekberg.[7] In La grande bellezza is van een dergelijke vrouwenverering geen sprake. De sfeer is, wat dit aangaat, zakelijker en explicieter; de poëzie ontbreekt. Het leven is in La grande bellezza onttoverd. Dat is in La dolce vita naar mijn idee niet het geval. In Fellini’s meesterwerk is ook het mysterie van het bestaan allerminst verdwenen, dit in tegenstelling tot La grande bellezza.

De mens in al zijn bizarre facetten wordt door Fellini gekoesterd. Bij Sorrentino voel ik veel minder die liefde voor het leven. Zijn liefde gaat eerder uit naar de schoonheid en de kunst. Het is niet voor niets dat Gambardella weer gaat schrijven. In zijn nieuwe roman roept hij op indrukwekkende wijze een vervlogen wereld tot leven. Literatuur is ten diepste de kunst een fictieve wereld te scheppen die als veel intenser en waarachtiger wordt ervaren dan de alledaagse wereld. Hierin slaagt Gambardella voortreffelijk.

Ik sluit af met het antwoord op de vraag wat een dandy is. Het wezen van de dandy is zijn onwaarschijnlijkheid. Dandyisme is illusionisme als levenskunst. In feite behoort de dandy tot een fictieve wereld. Tenslotte, het is maar een truc.

Noten

[1]

[2] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Karl_Popper.

[3] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Joseph_Agassi; https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ernest_Gellner.

[4] Wie bevriend wil raken met deze kunstenaar zie: https://www.facebook.com/frank.alblas?fref=hovercard.

[5] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Charles_Baudelaire; https://www.archined.nl/2011/07/dwalen-voor-beginners.

[6]

 

[7]

 

Reacties zijn gesloten.