Een muze op spitzen Cléo de Mérode in Leiden
Een muze op spitzen
Cléo de Mérode in Leiden
Cléopatre Diane de Mérode zag in 1875 het levenslicht te Parijs.[1] Haar moeder, de eenentwintigjarige barones Vincentia de Mérode, was na een korte affaire in de winter van bovenstaand jaar per trein vertrokken uit Wenen om naar de Lichtstad te gaan. Op 27 september beviel ze aldaar van Cléo, die ze haar leven lang Loulou noemde.[2]
Model
Op tweejarige leeftijd poseerde Cléo reeds voor de beroemde fotograaf Felix Nadar. Grootheden zoals Leopold Reutlinger zouden haar later eveneens op de gevoelige plaat vastleggen. Als tiener stond ze tevens model voor talrijke schilders, waaronder Edgar Degas en Henri de Toulouse-Lautrec. Ook beeldhouwers zoals Alexandre Falguière, Luis de Périnat en Georges Despret vereeuwigden haar met hun kunstwerken.[3]
Ballerina
Cléo hield zielsveel van muziek.[4] In haar autobiografie vertelt ze dat deze liefde een belangrijke reden was om zichzelf in te schrijven aan de prestigieuze dansopleiding van de Parijse Opera. Ze werd verkozen uit velen en groeide al snel uit tot het oogappeltje der docenten. Op dertienjarige leeftijd trad ze toe tot het elite corps van het ballet.
Als prima ballerina vertolkte ze onder meer de hoofdrol in Phryne. Dit ballet draait om een courtisane uit de klassieke oudheid. Deze vrouw valt ten slachtoffer aan een reeks wilde beschuldigingen.[5] Mogelijk heeft Cléo zich in deze rol herkend, gezien haar eigen leven.
Wereldfaam
Cléo de Mérode werd tegen het einde van de negentiende eeuw de meest gefotografeerde vrouw ter wereld genoemd.[6] Op talloze speelkaarten en briefkaarten stond zij afgebeeld. Na het zien van Cléo op zo’n briefkaartje besloot de Groningse dichter Willem Keuning zijn werk voortaan onder het pseudoniem Willem de Mérode te publiceren.[7]
De roem van Cléo de Mérode werd voorts benut om consumenten te verleiden bepaalde merken tandpasta, lingerie en sigaretten te kopen. Vooral jonge vrouwen, die in steden leefden en werkten, dweepten met de Parijse nimf. Na een balletoptreden werd ze regelmatig achtervolgd door meiden die bij haar bedelden om een handtekening.
De karakteristieke haardracht van Cléo kreeg veel navolging, ook in Nederland.[8] Een kwart eeuw later zou filmster Louise Brooks dit, vanwege haar schoonheid en coiffure, eveneens overkomen.[9]
Handig gebruik makend van haar wereldfaam had de reislustige muze intussen een eigen balletgezelschap opgericht. Twee keer bezocht ze daarmee Nederland, namelijk in 1901 en 1911. In laatstgenoemd jaar viel ze maar liefst in een tiental vaderlandse steden te bewonderen.
Leiden
De prima ballerina trad 31 januari 1911 op in de Stadschouwburg te Leiden. In een recensie werd haar uiterlijk lovend en bijna lyrisch beschreven. Ook haar spitzentechniek en uiterst elegante armbewegingen werden nadrukkelijk geprezen.[10]
De criticus liet wel weten dat in de wereld van het ballet een vrije en natuurlijke expressie beeldbepalend was geworden. Daarbij vermeldde hij Lili Green, die in de geest van Isadora Duncan danste.[11]
Het bezoek van de Parijse nimf leidde in de Sleutelstad tot de oprichting van Dansclub Cléo de Mérode. Dit gezelschap kwam onder meer tezamen in De Burcht, Zomerzorg, De Groote Vink en ’t Posthof. Onder leiding van een leraar, die luisterde naar de naam Bink, werd dan gedanst. Een jazzorkest zorgde daarbij geregeld voor muziek.[12]
Dansclub Cléo de Mérode bestond nog in 1925. In het Leidsch Dagblad van 10 juni staat namelijk een artikeltje over een fietstocht die door de leden ervan was gemaakt.[13]
In die periode hing de vermaarde ballerina haar spitzen aan de wilgen. De muze van weleer had toen de leeftijd van vijftig jaar bereikt.
Noten
[1] Getuigen bij aangifte van de geboorte waren wijnhandelaar Célentin Boudin, arbeider Georges Dutheil, en een vroedvrouw die met de achternaam Brions staat vermeld. Zie: https://archives.paris.fr/arkotheque/visionneuse/visionneuse.php?arko=YTo2OntzOjQ6ImRhdGUiO3M6MTA6IjIwMjUtMDEtMTgiO3M6MTA6InR5cGVfZm9uZHMiO3M6MTE6ImFya29fc2VyaWVsIjtzOjQ6InJlZjEiO2k6NDtzOjQ6InJlZjIiO2k6MjE0ODg5O3M6MTY6InZpc2lvbm5ldXNlX2h0bWwiO2I6MTtzOjIxOiJ2aXNpb25uZXVzZV9odG1sX21vZGUiO3M6NDoicHJvZCI7fQ==#uielem_move=0%2C0&uielem_rotate=F&uielem_islocked=0&uielem_zoom=50 , pagina 6.
[2] C. de Mérode, Le ballet de ma vie (Parijs 1985), 31.
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Alexandre_Falgui%C3%A8re, https://fr.wikipedia.org/wiki/Luis_de_P%C3%A9rinat en https://fr.wikipedia.org/wiki/Georges_Despret.
[4] C. de Mérode, Le ballet de ma vie (Parijs 1985), 35, 41, 42, 62 en 98.
[5] https://nl.wikipedia.org/wiki/Phryne.
[6] C. de Mérode, Le ballet de ma vie (Parijs 1985), 122.
[7] https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_de_M%C3%A9rode en https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&query=%28Cl%C3%A9o+de+M%C3%A9rode+%29&cql%5B%5D=%28date+_gte_+%2201-01-1901%22%29&facets%5Btype%5D%5B%5D=artikel&facets%5Bspatial%5D%5B%5D=Regionaal%7Clokaal&redirect=true&identifier=ddd:011000932:mpeg21:a0285&resultsidentifier=ddd:011000932:mpeg21:a0285&rowid=3, Nieuwsblad van het Noorden; 14 augustus 1987.
[8] In het land van mist en mest leidde dit zelfs tot een rechtszaak omdat een ondernemer deze haardracht onfatsoenlijk achtte bij een werkneemster. Dit was in zijn ogen voldoende reden om haar te ontslaan. Zie https://leiden.courant.nu/issue/LD/1910-03-24/edition/0/page/6?query=cl%C3%A9o%20de%20m%C3%A9rode&sort=issuedate%20ascending, Leidsch Dagblad, 24 maart 1910.
[9]https://nl.wikipedia.org/wiki/Louise_Brooks en http://www.doriandoliveiradandyisme.nl/met-de-bandeloze-filmster-louise-brooks-in-de-achtbaan/.
[10] https://leiden.courant.nu/issue/LD/1911-02-01/edition/0/page/7?query=cl%C3%A9o%20de%20m%C3%A9rode&sort=issuedate%20ascending Leidsch Dagblad, 1 februari 1911.
[11] Lili Green had een Nederlandse moeder. Green vervulde een belangrijke rol in de totstandkoming van balletonderricht in de delta van mist en mest. Zie https://theaterencyclopedie.nl/wiki/Lili_Green#:~:text=Lili%20Green%20(1885%20%E2%80%93%201977),Dalcroze%2Deuritmie%20en%20klassiek%20ballet, https://www.dbnl.org/tekst/_bew001191001_01/_bew001191001_01_0100.php en https://www.dbnl.org/tekst/bouw029kron01_01/bouw029kron01_01_1276.php.
[12] https://leiden.courant.nu/issue/LD/1925-01-14/edition/0/page/10?query=cl%C3%A9o%20de%20m%C3%A9rode&sort=issuedate%20ascending Leidsch Dagblad, 14 januari 1925.
[13] https://leiden.courant.nu/issue/LD/1925-06-10/edition/0/page/10?query=cl%C3%A9o%20de%20m%C3%A9rode&sort=issuedate%20ascending Leidsch Dagblad, 10 juni 1925.
